Getty ImagesMeclis Kurulu’nda konuşan uzmanlar Marmara Denizi’nde görünür hale gelen sorunun Karadeniz’i de tehdit ettiğini söyledi
TBMM Global İklim Değişikliğinin Nedenlerini Araştırma Komisyonu’nda sunum yapan uzmanlar, plansız ve yanlışsız tekniklerle yapılmayan maden işletmeciliğinin, maden ocaklarının yarattığı tahribat ve deniz kirliliğinin geldiği boyutlara dikkat çekti ve ikazlarda bulundu.
Kurulda sunum yapan TEMA Vakfı İdare Heyeti Lideri Deniz Ataç, Türkiye’nin coğrafik pozisyonu nedeniyle iklim değişikliğinden en çok etkilenecek ülkeler ortasında yer aldığını ve 21. Yüzyılın sonuna hakikat çok iklim olaylarına maruz kalacak üçüncü ülke pozisyonunda olduğunu vurguladı.
Ataç, “2008 yılında hiç konuşmadığımız mevzular apansızın büyük bir tehdit olarak hepimizin masasına gelmiş durumda. Hepimizin gözlüklerimizi değiştirmesi gerekiyor. Herkesin artık çevreci olması gerekiyor, aksi halde bu nizam mevcut haliyle gitmeyecek” dedi.
Madencilik ve etrafa tesirleri: Son ihaleye çıkarılan maden alanları Kayseri’den büyük
Maden Kanunu, Orman Kanunu ve Toprak Kanunu’ndaki her değişikliğin tabiattan bir şeyler götürdüğünü belirten Ataç, yabanî madenciliğin yol açtığı tehlikelere dikkat çekti:
“Özellikle 4’üncü küme metalik madencilikteki su kullanımı, inanılmaz ve tahribat çok büyük…2019 Temmuz ile 2020 Ağustos aylarında 13 ay geçti ve yeniden bir ihale oldu ve o ihalede de 2685 noktada maden ihalesine çıkıldı. Yalnızca bu ihalede çıkarılan alanların toplamı da Kayseri vilayetinden büyük alan.”
Deniz Ataç bu noktada madencilikte kullanılan sistem ve verimlilik hususlarında da büyük problemler olduğunu söyledi:
“Şimdi, burada, bu bahse biz Komite’nin bilhassa dikkatini çekmek istiyoruz…Burada bir yanlışlık var ve ivedilikle bakılması lazım…Çünkü bu Liç usulüyle yapılan 4’üncü küme madenler bakır, gümüş, kömür ve altın. Bunların çıkarma tekniği kesinlikle çok geniş alanlarda, yani binlerce hektar alanda ‘açık Liç yöntemi’ dediğimiz sülfürik asit ya da siyanürle lakin çöktürülerek yapılabiliyor zira toplam çıkardıkları kütle içerisindeki maden ölçüsü çok düşük.”
Ataç, “madencilik, güç ve öbür izinler” kapsamında 2015, 2016, 2017’de toplam 17 bin 900 âdet müsaade verildiğini, 146 bin hektar orman alanından çıkarıldığı bilgisini de paylaştı.
Müsaade verilmeden evvel önemli çalışma yapılması gerektiğini belirten Ataç, “Ormanları çok parçalamışız. Türkiye çok kıymetli bir biyo çeşitliliğe sahip, o yüzden korunan alanların yükseltilmesi lazım” dedi.
AKP’li Kurul Lideri Eroğlu: Ben yabanî madenciliğe karşıyım
Kurul Lideri Veysel Eroğlu ise AKP hükümetleri devrinde orman alanlarının 2,1 milyon hektar artırıldığını ve bu hususta herkesin hassas olduğunu söyledi:
“Ben yırtıcı madenciliğe karşıyım. Bunu her vakit söyledim lakin çevreci madenciliğe mecburuz. Benim tüm kurumlara tavsiyem şudur; yapılacak ihalelerde tüm kurumlardan görüş alınmalı. Gerekli müsaadeler, muvafakatlar alındıktan sonra ihale yapılmalıdır. Bunu yapmadan ihale edildiğinde vatandaş da mağdur oluyor.
“Devlete düşen, tüm kurumlardan müsaadeleri toplayıp ÇED çalışmasını yapmak. İhaleyi alan kişinin kimseyle muhatap olmadan sonraki gün kazmayı vurması lazım. Artık vatandaşlarla iş adamlarını karşı karşıya getirmiş oluyoruz.
“Yapılacak şey; tüm süreçleri devlet tamamlasın, kendi kurumlarından müsaadeleri, ruhsatları ne varsa yapsın, her şey tamam olduktan sonra ihaleye çıksın. Bu benim talebimdir.”
Müsilaj da konuşuldu: ‘Marmara ölürse, Karadeniz de ölür‘
Komiteye sunum yapan İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği İdare Heyeti Üyesi Gülşah Deniz Atalar ise Türkiye’deki deniz kirliliğinin geldiği boyutları ve ilerleyen süreçte yaşanabilecek aksilikleri örnekleriyle anlattı.
Türkiye’nin hem Akdeniz, hem Karadeniz’e kıyısı olan tek ülke olduğuna dikkat çeken Atalar, bu nedenle de denizlerle ilgili bilimsel ve politik gelişmelerde birinci derece kelam sahibi olması gerektiğini vurguladı.
Bilim insanlarının Marmara Denizi’ni su canlıları için kuluçkalık, etraf denizler için de biyolojik koridor ve genetik gereç havuzu olarak nitelendirdiğini belirten Atalar, “Şu anda Marmara bu türlü nitelendirilebilir mi müsilaj sebebiyle onu bilemiyoruz, bunun için bir bilimsel çalışma yapılması lazım. Lakin ne yazık ki kuzeyde Karadeniz, kapalı bir deniz olmasından ötürü dünyanın en büyük oksijensiz su kütlesi” değerlendirmesinde bulundu.
Karadeniz’e Akdeniz’den alt suyu gelmesine rağmen, Tuna Nehri’yle Balkanların kirliliğinin taşındığı Karadeniz’in alarm verdiğine dikkat çekti:
“Aynı vakitte çok sayıda Akdeniz kökenli cins de boğaz yoluyla Karadeniz’e geliyor. Marmara Denizi alt akıntı yoluyla Karadeniz’e oksijen taşıyor lakin şu anda bu müsilaj nedeniyle tahminen de biz Karadeniz’e de oksijen taşıyamadığımız için Karadeniz’in de o kapalı ve oksijensiz su kütlesinin de ne yazık ki oksijensiz kalmasına ve Türkiye’nin balıkçılığının, balık iktisadının yüzde 60’ının gerçekleştiği denizin ölmesine sebebiyet verecek bir durum olacak. Zira Marmara Denizi ölürse peşinden Karadeniz de ölür.“
‘Gemiler istilacı cinsleri taşıyor’
Atalar’ın dikkat çektiği bir öbür konusu ise Süveyş Kanalı’ndan Türkiye denizlerine gelen “istilacı türler” oldu:
“Süveyş Kanalı doğal bir halde açılmadı. Oradan gelen, okyanustan gelen, Hint Okyanusu’ndan gelen kimi istilacı cinsler hatta ne olduğunu, nereden geldiğini bilmediğimiz kimi cinsler şu anda hem Akdeniz’de hem Marmara’da. Onların aracılığıyla da Karadeniz’e gidiyor.
“Gemilerin balast suyu kaynaklı yani öbür bir ülkeden aldığı denizi gidip tonajını düşürmek için öbür yerlerde boşalttığı vakit oradaki deniz canlıları da onunla bir arada geliyor -ki bu hususla ilgili Gemi Balast Suları ve Sedimanlarının Denetimi ve İdaresi Hakkında memleketler arası kontrata de biz tarafız- bu taahhütleri de yerine getirmemiz gerekiyor.
“Hem gemi balast sularıyla hem de Süveyş Kanalı tesirinde yabancı çeşitler denizlerimize geliyor ve biz bunun tesirini şu anda bilemiyoruz. Bu mevzularla ilgili bilimsel çalışma yapmamız gerekiyor.”
‘En çok Marmara ısınıyor’
Türkiye denizlerinin en değerli sıkıntılarından birinin karasal ve evsel atık kirlenmesi olduğuna vurgu yapan Atalar, bunun şu anda Marmara Denizi’nde yaşanan müsilaj (deniz salyası) kirliliğinin de nedenlerinden biri olduğunu ayrıyeten Marmara’nın en çok ısınan deniz olmasının da tesiri olduğunu söyledi.
Atalar, “Normalde esasen bahar geçişlerinde görülen müsilajın şu anda neden bu kadar ağır bir formda ve bu kadar uzun vakittir denizlerimizde olduğunu geniş bir araştırmayla ve birden çok paydaşla konuşmamız gerekiyor” diyerek bahsin memleketler arası boyutu da bulunduğuna dikkat çekti, bir çalıştay yapılması ve stratejik hareket planı çıkarılması gerektiğini kaydetti.
Cıva tartışması: Akdeniz’in en büyük cıva ve metal kirleticisi kim?
Türkiye’nin 2012’de deniz çöplerinin idaresi için stratejik çerçeveyi kabul ettiğine fakat hala çöp ithalatı yaptığına dikkat çeken Atalar, “Çevre durum raporlarına nazaran Türkiye, Akdeniz’in en büyük cıva kirleticisi. Cıva, kurşun, ağır metal kirleticisi” tespitine yer verdi.
Atalar’ın bu tespitine AKP’li Komite Lideri Veysel Eroğlu, “Bunun üzere şeyleri söylerken elinizde bir bilgi olsun” diye itiraz edince Atalar, bu tespitin Akdeniz Hareket Planı’nın Etraf Durum raporunda yer aldığını ve bunu kurula da sunabileceğini söz etti.
Fakat Eroğlu, “Türkiye’yi suçlamak çok yanlış. Bir tarihte, Boğaziçi üniversitesinden bir profesör bilhassa bu cıva konusunda birtakım tezlerde bulundu ve Türkiye’deki bir balık ihracatının önünü kesti” itirazında bulundu. Eroğlu, bu tezler üzerine araştırma yapıldığını ve öbür ülkelerin daha fazla civa kirleticisi olduğunu ileri sürerken, Atalar, gerekli evrakları komiteye göndereceği görüşünü yineledi.
Plastik atık uyarısı
Komitenin CHP’li üyesi Murat Bakan ise yurt dışından yapılan plastık atık ithalatının yarattığı tehlikeye dikkat çekti.
Hala 10 bin tonun üzerindeki atığın gümrüklerde bekletildiğini ve geri dönüştürülemez nitelikte olduğunu söz eden Bakan, “Türkiye’nin çöpü, bizim plastik geri dönüşümünü sağlamamıza yetecek ölçüde atık içeriyor. Biz kendi çöpümüzü ayrıştırıp bunu ekonomik bedel olarak kullanmalıyız” teklifinde bulundu.
Cumhuriyet
