Resmi olmayan sayılara nazaran Türkiye’de yaklaşık 9 milyon engelli yurttaş yaşamaktadır. Engelliler günlük hayatta birçok farklı alanda zorluklarla karşı karşıya gelmektedirler. Görme engellilerin karşılaştıkları zorlukları Görme Engelliler Derneği’nden Bilal Bayrı, Cumhuriyet.com.tr’den Sinem Nazlı Demir‘e anlattı.
‘KÖR OLDUKTAN SONRA, ÜLKEDE TEK KÖR BENMİŞİM ÜZERE HİSSETTİM’
Sonradan görme yetisini kaybetmiş bir birey olarak bu sürecin nasıl geçtiğini anlatır mısınız?
’18 yaşında gözlerimi kaybettim. Bir olay başınıza gelmediğinde tam olarak anlayamıyorsunuz. Kör olduktan sonra, güya koskoca ülkede tek kör benmişim üzere hissettim. Ne yapacağımı bilemiyordum, ailem de çok şuurlu değildi. Hayata ikinci kere başlıyormuş üzereydim. Sonrasında bir rehabilitasyon merkezine gittim ve eğitim almaya başladım. Sizler nasıl yaşıyorsanız ben de o biçimde yaşamaya çalışıyorum ama birinci başlarda bataklığa düşmüş üzereydim. Hiçbir anne baba engelli bir çocuğu olacağını düşünmez, bu nedenle problemler yaşanıyor. Aileler, engelli evlatlarını nasıl gizleyeceklerini değil, nasıl topluma kazandıracaklarını düşünmeliler.’
Kör ve görme engelli sözlerinin ortasında bir fark var mı?
‘Bir gerçek var. Ben görmüyorum. Işığı ve cisimleri göremiyorum. Bizi kırmamak için görme engelli denildiği oluyor ancak bence kör denmeli.’
‘YÜRÜYECEĞİM YOLA BİR BELEDİYE LİDERİ KARAR VEREMEZ’
Toplumumuz engellilere nasıl davranması/davranmaması gerektiğini biliyor mu?
‘Sonuçta sizi tanımıyor karşısınızdaki kişi ve size nasıl davranacağını da bilmiyor. Toplumda iki türlü engelli var: nasıl yaşayacağını bilen ve daha yeni engelli olmuş, acemi olanlar. Mesela bir yıl evvel bir amca bana yardım etmek istedi ve karşıdan karşıya geçirdi. Bana yardım ederken ettiği bu yardımın öğlen namazı yerine sayıldığını söyledi ve yol daha bitmeden beni bıraktı. Bu takviyenin bir insanlık vazifesi olduğunu düşünmüyorlar. Biz insanız. Birbirimize yardım etmek zorundayız. Her şey maddi değildir. Manevi de çok değerlidir. Kişi ile konuşup onun dünyasına girmek lazım, biz bu hususlardan yoksunuz.’
Devlerin engelli bireylerle ilgili kâfi projeler üretip siyasetler izlediğini düşünüyor musunuz?
‘Türkiye’de engelli siyaseti büsbütün yanlış. Benim yürüyeceğim yola bir belediye lideri karar veremez. O yolu ben yürüyeceğim. Benim okuyacağım kitabı milletvekilleri ayarlayamaz. Başlarına nazaran iş yapıyorlar. Mesela Üsküdar’da yeni bir metro yapıldı ve bariyerler koymuşlar. Lakin Kadıköy sınırında bu yok. Biz bu durumu ne kadar anlatsak da bize maliyeti mazeret ettiler. Ankara’da bir arkadaşımız bariyerler olmadığı için raylara düştü ve hayatını kaybetti. Yanlışsız hizmet sokaktan geçer. Halkın ortasına karışılması lazım.’
‘ENGELLİLERİ BİR KAMBUR OLARAK GÖRÜYORLAR’
İş hayatında ne üzere kasvetler mevcut?
‘Engellileri bir kambur olarak görüyorlar. Kota koyuluyor evet lakin devlet kendi vatandaşına kota koymuş! Müdürler de engellilere yük olarak bakıyorlar. İmgeyi bozacağımızı düşündükleri için genelde santrale koyuyorlar bizi. Engellinin kendisini geliştirmesi gerekiyor. Bu ülkede görme engelli olup da yurtdışına yazılımcı olarak giden var. Özel kesim emekçi çalıştırırken randıman almak istiyor ve alacağı üretime bakıyor. Biz kendimizi geliştirirsek aranan şahıslar oluruz. Bazen de engelli çalışana ‘sen hiç işe gelme, ben sana maaşını vereyim’ diyor. Engelli de bunu kabul ediyor. Toplumda aşağılayıcı duruma düşüyoruz. Bunlar kolay şeyler değil.’
Son vakitlerde engelli bireylere, çocuklara yönelik hak ihlalleri arttı. Bu hak ihlallerinin artmasını politik bir düzleme bağlayabilir miyiz?
‘Toplumdaki her kusur ve gelişme zincirin halkaları üzeredir. Zinciri uzunluktan boya denetim etmek gerekiyor. Çekirdek aileyi yetiştirmek gerekiyor. Kültür ile hayat o kadar iç içe girmiş ki. Çocuğuna makus gözle bakan bir kişi, engelli birini sokakta gördüğünde neler yapabilir? Haliyle ailele engelli yakınlarının sokağa çıkmasını istemiyor. İşe girme oranları, sokağa çıkma oranları bu nedenlerden ötürü azalıyor.’
Engellilerin örgütlenmesi neden pahalı?
‘Her ailenin farklı bir yapısı vardır. Nelerin eksik olduğu ve nelerin yapılması gerektiği konuşulmalıdır. Bu eksik noktaları belirleyip, kendi ortamızda bilinçleniyoruz. Tek olunca bu meseleleri çözemezsiniz. Ne kadar şuurlu örgütler olursa, o kadar şuurlu bir toplum olur. Mesela 2005’te çıkan engelli yasası da, görme engellilerin bir ortaya gelmesi ile oluşmuştur. Ne kadar haklı olduğumuz ortaya çıktı. Ne kadar örgütleşirsek, meselelerin o kadar ortak noktasını buluruz. Örgütleşme, insanın yaşadığı her yerde çok kıymetlidir.’
‘ENGELLİ ÇOCUKLARI GİZLEMEYİ TERCİH EDİYORLAR’
Bu bahislerle ilgili okuyucularımıza iletmek istediğiniz bir niyet var mı?
‘Anne babalara seslenmek istiyorum. Çocuğunuzu bir tabibe göstermeniz gerekiyor, ileride oluşabilecek sıkıntılar ismine. Aileler, çocukları engelli olduğunda, bu çocukları gizlemeyi tercih ediyorlar. Dünyada acı da var, tatlı da var. Bu dünyanın köre de muhtaçlığı var. Bu bir istikrardır, bir bedeldir. Körlük o kadar da acınılacak bir durum değildir. Görme engellilerin yeteneklerinden faydalanılmalıdır. Mesela yurtdışında görme engelliler hatalılar üzerinde çalışıyor, insanların seslerini daha iyi inceleyebildikleri için. Bu ülkenin de kazanabileceği çok şey var. Bize acımasınlar, biz topluma çok şey verebiliriz. Kendimizden eminiz ve inanıyoruz.’
Cumhuriyet
