Dünyanın yeni bir periyoda girmesine neden olan 11 Eylül ataklarının 20. yılında ABD Afganistan’dan çekilirken sonuçları tartışılıyor. Mersin Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Kaan Kutlu Ataç da mevzuya ait Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı:
‘AMERİKA GAFİL AVLANDI’
– Akın öncesinde ve sırasında nasıl bir ABD gördük?
– Amerika, 9 Eylül 2001’de alelade bir güne, “Soğuk Savaş sonrası global hegemon” olarak uyanmıştı. Özgür dünyanın muzaffer başkanı siyasi kültürünün hâkim ögesi istisnacılığa uygun olarak Amerikan hayat şeklinin üstünlüğüne olan inanç en yüksek noktasındaydı. Lakin New York’ta saatler 08.47’yi gösterirken birinci uçak İkiz Kuleler’e çarptığı anda hiçbir değeri kalmadı. 11 Eylül’de global sistem ve güç dağılımı konusunda kartlar hiç umulmadık bir biçimde tekrar dağıldı.
‘TEK PROSEDÜR ASKERİ İŞGAL’
ABD’nin terörle savaş ismi altında yürüttüğü siyasetinin yıkıcı tesirleri sadece terör odaklarıyla sonlu kalmadı. Askeri işgal bir Amerikan dış siyaset aracı olarak neredeyse rutin hale geldi. Amerika bu aracı birinci evvel 11 Eylül ataklarının odağında görülen Afganistan üzerinde kullandı ve 20 yıl sürecek işgal süreci başladı. Washington’un askeri üstünlüğe dayalı liberal milletlerarası tertip anlayışı “şer ekseni” olarak isimlendirdiği amaç ülkelerde askeri operasyonlarla desteklenen rejim değişikliği siyasetlerini da tetikledi. Son 20 yılda ABD’nin milletlerarası sistemde güç ögelerini sadece askeri alanda kullanmadı. Yaptırımlar yoluyla kendisine hasım gördüğü rejimleri baskı altında almak da rutin bir dış siyaset aracı haline geldi. 11 Eylül’ün 20. yıldönümünde karşımızda duran fotoğraf, ABD’nin dostlarında kaygı yaratırken hasımlarına umut vermesi.
TÜRKİYE’YE MALİYETİ BÜYÜK OLDU
Türkiye açısından gelinen nokta hiç de iç açıcı bir görüntü değil. ABD’nin terör ile savaş siyaseti içinde yoğrulan rejim değişikliği teşebbüsleri, sonuçları prestijiyle Türkiye’nin çok yakın coğrafyasında yıkıcı tesirler yarattı. Birinci yıkıcı tesir İkinci Irak Savaşı’nda ABD ile yaşanan tezkere süreciydi. İki müttefik ortasında o süreçte ortaya çıkan inanç sorunu 18 yıldır artarak devam etti. Irak’taki rejim değişikliğinin yarattığı güç boşluğu Türkiye’nin PKK terörüne karşı yürüttüğü süreci çok önemli halde baltaladı. PKK bu manada süreç içerisinde tesir alanını sırf askeri manada değil siyasi, kültürel ve toplumsal alanlarda da geliştirme fırsatı yakaladı. Bu durum Suriye iç savaşı sonrasında coğrafik manada da katlanarak devam etti. Bugün prestijiyle PKK’nin Suriye uzantısı YPG/PYD Suriye coğrafyasının değerli bir kısmını ve ülkenin önemli ekonomik kaynaklarını denetim ediyor. Örgütün ABD tarafından çok önemli silah, eğitim ve siyasi dayanak gördüğü süreç yaşıyoruz. Bu durum an prestijiyle önemli bir ulusal güvenlik tehdidi ve yakın/orta vadede de ortadan kalkacak üzere görünmüyor. Başka bir bahis, maliyet. Türkiye’nin Suriye ve Irak’ta yürüttüğü askeri operasyonların maliyetini bilmiyoruz lakin yüksek meblağlar olduğuna hiç kuşku yok. Maliyetin bir başka hususu göçmen sorunu ve Türkiye’nin Suriye’de denetim ettiği alanlardaki halkın ömür idamesi için yüklendiği sorumluluk. Türkiye bölgesel güç istikrarları açısından kaynaklar ve gayelerle uyumlu bir dengeyi gözeten bir ana siyasi çizgiyi yakalamak mecburiyetinde. Bu noktada şunu hatırlamak gerekir: Türkiye çağdaş vakitlerin şu ana kadar gördüğü en amorf yapılanması olan IŞİD ile hudut çizgisi boyunca karşı karşıya kaldı.
Cumhuriyet