Memurlara fiyatlı refakat müsaadesi verilmesine ait düzenleme 657 sayılı Kanunda 2011 yılında yapılan kapsamlı değişiklikler bağlamında yürürlüğe girdi. Devlet Memurları Kanunu’nun 105. hususunun son fıkrasında, “Ayrıca, memurun bakmakla yükümlü olduğu yahut memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi yahut tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hallerinde, bu hallerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi kuralıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar müsaade verilir. Gerektiğinde bu müddet bir katına kadar uzatılır.” denilmektedir.
Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık Ve Refakat Müsaadesine Ait Yöntem Ve Asıllar Hakkında Yönetmelik ile de uygulama asılları belirlenmiştir. Yönetmeliğin 10. hususunda, “(1) Memurlara 657 sayılı Kanunun 105 inci hususunun son fıkrası uyarınca müsaade verilebilmesi için memurun;
a) Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin,
b) Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin,
ağır bir kaza geçirdiğinin yahut tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zaruridir.
(2) Birinci fıkra çerçevesinde düzenlenecek ve refakat sebebiyle müsaade verilmesine temel teşkil edecek sağlık kurulu raporunda; refakati gerektiren tıbbi sebepler, refakat edilmediği takdirde hayati tehlike bulunup bulunmadığı, daima ve yakın bakım gerekip gerekmediği, üç ayı geçmeyecek formda refakat müddeti ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alır. Gerekli görülmesi halinde üç aylık müddet tıpkı şartlarda bir katına kadar uzatılır.
(3) Tıpkı bireyle ilgili olarak birebir devirde birden fazla memur refakat müsaadesi kullanamaz.
(4) Tıpkı kişi ve tıpkı hadiseye dayalı olarak verilecek refakat müsaadesinin toplam mühleti altı ayı geçemez.
(5) Müsaade mühleti içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması halinde memur müsaadenin bitmesini beklemeksizin misyona başlar. Bu durumda yahut müsaade mühletinin bitiminde, vazifeye başlamayan memurlar müsaadesiz ve özürsüz olarak vazifelerini terk etmiş sayılarak haklarında 657 sayılı Kanun ve özel kanunların ilgili kararlarına nazaran süreç yapılır.
(6) Refakat müsaadesi kullanılırken memurun aylık ve özlük haklan korunur.” kararları yer almaktadır.
Yukarıda yer alan dördüncü fıkra kararı değerli. Refakat müsaadesine bahis olan bakıma muhtaç kişinin birden fazla memur yakını olsa hepsi başka farklı 6 ay müsaade kullanamıyor, hepsinin kullanabileceği toplam müsaade mühleti 6 ay. Lakin bakıma muhtaç kişinin hastalığı farklılaşır yeni hastalık için refakat müsaadesi verilmesine ait şartlar oluşursa yine 6 ay müsaade hakkı doğabilir.
Memurlara paralel olarak 2018 yılında yapılan bir düzenleme ile kontratlı çalışana de refakat müsaadesi hakkı geldi. Kontratlı İşçi Çalıştırılmasına Ait Asılların 9. unsuruna eklenen fıkra ile kontratlı işçinin de refakat müsaadesi hakkından yararlanması sağlandı. Lakin memurlardan farklı olarak müsaade müddeti azami 6 ay değil 3 ay olarak belirlendi.
Bilindiği üzere 2023 yılında 657 sayılı Kanuna eklenen süreksiz 48. unsura dayalı olarak kontratlı işçi isteğe bağlı olarak memur takımlarına geçirilmiştir. Takıma geçmeden evvel azami üç ay olan refakat müsaadesini kullanan kontratlı işçi takıma geçtikten sonra memur için 6 ay olarak uygulanan refakat müsaadesini birebir yakını için talep edebilir mi?
Mevcut mevzuat kararlarına nazaran memur için verilecek refakat müsaadesinin 3 ay artı 3 ay olmak üzere toplamda 6 ay ile sonlandırıldığı, süreksiz 48. husus ile kontratlı statüde geçen hizmetlerin memuriyette geçmiş üzere sayıldığı dikkate alındığında sözleşmeliden memur takımına atananların müsaade hakkı 3 aydan 6 aya çıkmış durumdadır. Kontratlı olduğu devirde 3 ay refakat müsaadesi kullanan bu durumdaki personele sağlık kurulu raporuna dayalı olarak 3 ay daha refakat müsaadesi verilmesi gerekmektedir. Ancak bakım muhtaçlığı bulunan kişi için birden fazla yakını tarafından toplamda 6 müsaade kullanılmış ise bu müddet aşılamayacağından, bu durumda memur takımına atanmış olma münasebet gösterilerek refakat müsaadesi talep edilmesi halinde müsaade verilemeyeceğini değerlendirmekteyiz.