Köktendinci Taliban bir sefer daha Afganistan’da idareye gelmek için gün sayıyor. Washington’ın nisan ayında açıkladığı hızlandırılmış çekilme takvimiyle birlikte Afganistan’ın pek çok bölgesi domino tesiri misali Afgan güçlerinden Taliban denetimine geçmiş halde.
Yaklaşık 39 milyon nüfuslu, çeşitli etnik yapıdan oluşan, İran ve Çin’le de komşu Asya’nın stratejik kavşağındaki Afganistan’da yaşanan kaos döngüsü, dünyanın pek çok ülkesinde korkuyla takip ediliyor. Radikal İslamcı akımların güçlenmesinden, Taliban’dan kaçanlarla birlikte ortaya çıkan göç akınına, ABD, Rusya, Çin’e varan Taliban’la pazarlıklar üzerinden bölgesel güç savaşlarında yeni ataklara kadar uzanan karmaşık tablo önümüzde uzanan…
BAYANLAR İÇİN TEHDİT
Kuşkusuz bayan ve kız çocukları için ise daha da karanlık günlerin habercisi… Kendi seçimlerini yapma, eğitim, çalışma hakkı üzere temel insan haklarının peşindeki Afgan bayanı için Taliban zihniyeti yaşamsal bir tehdit. Ne yazık ki, Taliban’la yapılan ABD’nin de arabulucu olduğu müzakerelerde bayan haklarına yönelik içi boş vaatlerin dışında elde pek birşey yok. Daha şimdiden çeşitli bölgelerden peçe mecburiliği, işten çıkarma haberleri gündeme düşüyor. 25 yıl evvel tekrar adım adım ilerleyerek Kâbil’de hâkimiyeti ele geçiren Taliban’ın meydanlarda halk önünde yaptığı infazlar, kırbaç cezaları kâbusu akıllara geliyor.
ABD’nin 11 Eylül taarruzları sonrasında başlattığı Afganistan işgaliyle birlikte 1996’da geldiği iktidardan 2001’de indirilen Taliban’ın, 2021 yılında memleketler arası siyaset arenasında kendine koltuk açma atağını elbette kendi başına yaptığını söylemek güç. Yaklaşık 20 yıldır ABD ve NATO çerçevesinde milletlerarası askeri konuşlanmanın sürdüğü ülkede Taliban’ın alanda aktifliğini yitirmemesi, silah dahil tükenmek bilmeyen kaynaklarını nasıl sağladığı soruları ortada… Cevapları ise her işgalde görülen kirli çıkar hesaplarında…
BİTMEYEN DESTEK!
Sovyet işgaline karşı Afganistan’da “yeşertilen” ABD takviyeli mücahit hareketlerine kökü inen Taliban, Batı üslubu eğitim, hak-hukuk modellerine topyekûn aykırı. O denli hop deyip ben geldim falan da demiyor. Yıllardır başta Pakistan tarafından, bilhassa istihbaratınca desteklendiği görüşleri sürüp gidiyor. Katar ise uzun vakittir Afganistan İslam Buyrukluğu olarak da bilinen Taliban’ın siyasi ofisine evsahipliği yapıyor. Doha, ABD arabuluculuğundaki Kâbil idaresi ile Taliban ortasındaki görüşmelerin de ana adreslerinden. Doha’daki müzakelerde varılan uzlaşının temelini oluşturan ateşkese bile uymayan Taliban’a ABD’den gelen yeşil ışık, bugün Kâbil’in anahtarının örgüte tesliminin yolunu döşemiş durumda.
Kimi bölge uzmanı aslında ülkenin pekçok bölümünde, her ne kadar ülkede uygar hukuk, şeriat sistemi dahil karışık bir İslami idare hâkim olsa da Afgan halkının Taliban’ın baskıcı uygulamalarına, en keskin haliyle şeriat idaresi şekline dayanak vermediğine işaret ediyor. Fakat bilhassa Batı’nın başşehir Kâbil üzerinde odaklanan dışardan yönergeli idare anlayışıyla birlikte ülke yıllardır dev yolsuzluk, yoksulluk, istikrarsızlıkla birlikte “savaş ağalarının” güç savaşlarının ortasına sıkışıp kalmış durumda. Alanda eli silahlı ya da güçlü ekonomik şartlara karşı azıcık kendisine dayanak veren yapılara karşı halk çaresiz, seçeneksiz. Yıllarca Taliban’dan El Düstur, IŞİD’e uzanan örgütlerin ateş çizgisinde, başka yandan demokrasi naralı NATO, ABD’nin işgal siyasetleriyle kuşatılmışlığın, bu güçlerin pekçok defa “yanlışlıkla” sivilleri amaç alan bombardımanlarının, insan hakları ihlallerinin amacında.
Türkiye’ye dönük ABD başta olmak üzere Batı’nın pompaladığı Afganistan’dan göç akını, haklı dertlerin merkezinde. Gelenler kim, kim gönderiyor, kalıcılar mı, yaşanan insani kriz tablosunun gerisinde öbür hesaplar var mı, Ankara’nın yol haritası nedir üzere pek çok soru cevap bekliyor. Afganistan kâbusu Türkiye’yi de içine alacak biçimde sürecek gözüküyor.
Kıssadan pay, işgal kâbusunun bir ülkede yarattığı ağır yıkıma, radikal İslamcı hareketlerle iş tutmanın tehlikelerine işaret ediyor. İktidar uğruna kirli hesaplara göz yummanın, öbür ülkelerin kukla idareleri olmanın sonuçlarını ortaya koyuyor. Kimi ABD’li yetkililerin çıkıp, “Afgan halkına her şeyi öğrettik, askeri eğittik, artık kendileri için çaba etsinler” usulü çıkışları ise konutlara şenlik… Biri açlık, yokluk, eğitimsizlik altında kırılan, birbirine kırdırılan bir halk, dışardan “eğitilip donatılmış” bölük pörçük bir ordu, başka yanda emperyalist güçlerin bölgesel aktiflik sınırında birbirine karşı yer yer kullandığı, art kapılardan silahlandırdığı, muahede masalarına oturduğu, işine geldiği vakit terör kümesi istediği vakit legal idare kabul ettiği kümelerle iş tutması… Kaosu canlı tutarak Afganistan’da bir ulus olma şuurunun yaşama geçirilememesi… Şimdilerde Taliban’la art kapıdan flörtleşip bu ülkeden çıkan ABD dahil yabancı güçlerin, bir mola sonrası tehdit oluşturuyor diye tekrar Afganistan’a dönme mümkünlüğü ise her daim canlı… Artık eldeki tabloda Taliban vakti dediler, o kadar…
Cumhuriyet
