Maltepe Belediye Lideri Ali Kılıç’ın babaannesi Beser Hatun, Bülent Ecevit’in şiirine husus olmuş, “Dostluğun vatanı olmaz” şiarını ziyarete gittiği Almanya’da Münih Belediye Başkanı’na kadar ulaştırmış Anadolu’nun bilge bayanlarından biri.
Onu ve uğraş ile geçen hayat kıssasını, “Beser Hatun: Meçi’den Bir Bilge Geçti” isimli kitabıyla anlatan Kılıç’tan dinledik. “O olmasa Ali Kılıç da olmazdı” diyen lider, bayanlara yönelik yürüttüğü siyasetlerde babaannesinin anısını yaşatıyor.
Beser Hatun’u bir kere daha sizden dinleyelim. Babaanneniz nasıl biriydi?
Beser Hatun, benim hem annem hem babam hem babaannem hem de öğretmenimdir. Hayatımın büyük bir kısmında bana taraf veren bir Anadolu bayanıydı. Bütün torunlarını ısrarla ve inatla okumaya teşvik eden bir bayan. Köy yaşantısında, erkeklere hükmeden, karar veren, küskünleri barıştıran, bayanların problemlerini çözmek için çabalayan bir bayandan bahsediyoruz. O, yaşayan bir üniversiteydi.
Kitabı yazmaya nasıl karar verdiniz?
30 yıllık bir demleme sürecinin akabinde ortaya çıktı aslında bu kitap. Tam da ülkemizde bayana şiddetin arttığı bu türlü bir periyoda, İstanbul Sözleşmesi’nin feshedildiği bir periyoda denk geldi. Pandemi şartlarında meskende de kalmışken fırsat bu fırsat diyerek sabahlara kadar oturup kitabı yazdım. Anadolu’da bayan tartısı daima hissedilmiştir. Osmanlı’nın içinde de, Cumhuriyet tarihinin birinci yıllarında da. Lakin son yıllarda aşağı inişi gözlemledim. Bayanın toplumun dışına itilmek istendiğini gördüm. Anadolu’nun bir dağ köyünde, okuma yazması olmadan bir bayan şayet efsaneleşebiliyorsa, bir aileyi yoktan var edebiliyorsa burada bir vizyon var demektir.
Ben de okuyanlara örnek olsun istedim Beser Hatun’un hayatı. Kitabı da bu nedenle yazdım.
Babaannenizin sizi en çok etkileyen kıssası nedir?
Şu öyküsü beni çok etkilemiştir; babaannemin ağabeyini karşı aşiretten birileri öldürüyor. 1938 olayları bu bireyler çatışmalar nedeniyle dedemin konutuna sığınıyor. Babaannem gelenlerden birinin kardeşinin katili olduğunu fark edince üzülüyor ancak mutfağa giderek ekmek yapmaya başlıyor. Dedem mutfağa girince babannemin ağıt yaktığını görür ve sorar: Konutta bu kadar çalışan varken sen neden ekmeği yoğuruyorsun? Babaannemin verdiği karşılık benim için çok kıymetlidir. Bugün Kerbela günü. Ağabeyimi öldürenler bugün konutumuza sığınmış durumda. Ben bu hamuru gözyaşlarımla yoğurup kızgın ateşte pişireceğim. Şahsen ikram edeceğim ki içindeki kin ve nefret ateşini söndürebileyim.
Ben bu öyküyü Almanya’daki Maximilian Üniversitesi’nin eski rektörüne anlattım. Babaannen hangi üniversiteden mezun diye sorduktan sonra keşke benim hümanizm kitabını yazmadan Anadolu’ya gelmiş olsaydım ve Anadolu hümanizmini büyüklerinizden öğrenmiş olsaydım dedi. Beser Hatun, hayatına dünya ve Türkiye tarihini de sıkıştırmış. Savaşlar, köy boşaltmaları ve birçok olay. Ona karşın insanlığa inancını yitirmemiş. “Dostluğun vatanı olmaz” diyecek kadar da bilge bir bayan…
1938’deki köy boşaltmaları nedeniyle ailemiz Isparta’ya sürülüyor. O periyotlar Türkçe bilmeyen babaannem tesadüfen Süleyman Demirel’in teyzeleri ile komşu oluyor. Babaannem onlara Zazaca, onlar da babaanneme Türkçe öğretiyor. Ortalarında bayan dayanışması başlıyor. İşte dostluğun vatanı olmaz kelamı aslında buradan geliyor.
Daha sonra bu kelamları, babaannem Almanya’ya geldiğinde görüştüğü Münih Belediye Başkanı’na söyledi. “Dostluğun vatanı olmaz. Her ne kadar biz Anadolu’dan gelsek de artık çocuklarımın yeni vatanı burası. Ben çocuklarımı sana emanet ediyorum” diyerek ülkesine döndü. Döndükten kısa bir müddet sonra da hayatını yitirdi.
Bu kadar güçlü bir bayan karakterle büyümek, bir siyasetçi olarak sizin karakterinizi nasıl etkiledi?
Bir Ali Kılıç varsa, belediye lideri olarak kendisine oy veren ya da vermeyen ya da ırk din, lisan demeden insan ayrımına girmiyorsa burada Beser Hatun’un dayanılmaz bir katkısı vardır. Her şeyi ondan öğrendim.
O bize, Munzur Dağları’nda Anadolu hümanizmini, Yunus Emre’yi, Hacı Bektaş-ı Veli’yi, Mevlana’yı yaşatarak öğretti. Benim sloganım “daima sevgi kazanacak”. Sevdiğiniz vakit kazanırsınız. Ben bu anlayışı babaannemden aldım.
Babaannenizin bayanın toplumdaki yerine, toplumsal cinsiyet eşitliğindeki bakış açınıza katkısı oldu mu?
Her boyutuyla güçlü bir bayandı, doğal olarak bu beni etkiledi. Babaannem içeri gelmeden cemler başlamazdı köyümüzde. Bu, bayanın ne kadar öncü olabileceğini de gösteriyor. Babaannem önder bir bayan her şeyden evvel. Bülent Ecevit’in Pülümür ziyaretinden esinlenerek yazdığı “yaşlı kadın” şiirindeki bayanlardan biri babaannemdir örneğin.
Elimde bir sihirli değnek olsa bakanlar konseyini eksiksiz bayanlardan oluştururum. Cumhurbaşkanı koltuğuna bayan oturmalı. Meclis lideri bayan olmalı.
Türkiye’de ne yazık ki bayanı bir köşeye itmiş durumdayız.
Ben Maltepe’ye birinci geldiğimde bayan atölyeleri, bayan teşebbüsçüler mutfağı kurdum. Maltepe’de yaşayıp da ayağına deniz suyu değmemiş vatandaşlarımız olduğunu gördüm, onlar için tekne tipleri yaptık. Pandemi sürecinde 174 kadınımıza okuma yazma kursu verdik. 74 yaşında bir annemize sertifikasını verdim. Bu benim için çok değerli. Bayana Maltepe’de her vakit olumlu ayrımcılık vardır. Şunu unutmayalım: İnisiyatif verilmesi halinde Anadolu’da milyonlarca Beser Hatun var.
Cumhuriyet
