Araba sürüş tarzı Alzheimer başlangıcını ortaya çıkarabilir

Roe LabToronto Üniversitesi’nden doktora adayı Sayeh Bayat, araç kullanım datalarının sıhhatle ilgili pek çok şey anlattığını söylüyor

İnsanların araç sürüş usulü yıllar içinde değişebilir. Ama bilim insanları, kimi küçük değişikliklerin Alzheimer başlangıcıyla alakalı olduğunu ortaya koydu.

Araştırmacılar ABD’nin Washington eyaletinde 65 yaş üzeri şoförlerden oluşan bir kümenin araç kullanımını, GPS alıcılarıyla bir yıl boyunca takip etti.

Değerli testler yahut tıbbi prosedürler gerektirmeden Alzheimer başlangıcını teşhis etmenin bir yolunu bulmak için yola çıkan araştırmacılar, bir yıllık dataları inceledikten sonra bunun mümkün olduğunu gördü.

Araştırmada yer alan 139 deneğin yarısında çok erken yahut klinik öncesi düzeyde Alzheimer hastalığı bulunuyordu.

Dataları tahlil eden bilim insanları, hasta olan ve olmayan kümenin sürüşleri ortasında kıymetli farklar olduğunu ortaya çıkardı.

Alzheimer başlangıcındakiler daha yavaş sürüyor, apansız şerit değiştirmeye yatkın oluyor, geceleri daha az seyahat ediyor, toplamda daha az yol yapıyor, daha az yere gidiyor ve bildiği yoldan şaşmama eğiliminde oluyor.

Getty ImagesAlzheimer hastalığında erken teşhis kritik bir değere sahip

Araştırma takımının başında bulunan Toronto Üniversitesi’nden doktora adayı Sayeh Bayat, “İnsanların günlük hayatlarındaki hareketleri, gittikleri yerler ve araç kullanma biçimleri sıhhatleri hakkında pek çok şey söylüyor” diyor.

Araştırmaya başlamadan evvel yapılan testler sayesinde deneklerden kimin çok erken düzey Alzheimer hastası olduğunu bilen takım, dataları inceledikten sonra bir iddia modeli geliştirdi.

Bu model, bir kişinin sadece araç kullanımına dair GPS bilgileri ve yaşı üzerinden yüzde 86’lık isabetle Alzheimer başlangıcı olup olmadığını iddia edebiliyor.

Buna, genetik olarak Alzheimer’a yatkınlığı ölçen apolipoprotein E testinin sonucu da eklendiğinde gerçek iddia oranı yüzde 90’a çıkıyor.

İki oran da Alzheimer üzere bir hastalığın erken teşhisinde neredeyse kusursuz bir oran olarak kabul ediliyor.

Roe LabAraçlara yerleştirilen GPS takip aygıtları

Çığır açan bu yol sayesinde Alzheimer hastalığı çok düşük maliyetle erken bir evrede tespit edilebilir. Hastalığın erken teşhisi, ilerlemesini yavaşlatmak için kritik ehemmiyete sahip.

Öte yandan potansiyel sıhhat yararlarına karşın yaşlıların hareketlerinin bu kadar yakın bir formda takip edilmesini isteyip istemeyeceği de başka bir tartışma konusu.

Alzheimer hastalığına yakalanan insanların araç kullanımının farklılaşabileceği evvelce de biliniyordu. ABD Ulusal Yaşlanma Enstitüsü, bu bireylerin kolay seyahatleri daha uzun müddette tamamlaması, kararsız sürüş biçimi ve pedalları karıştırmalarının yakınları tarafından fark edilebileceğini söylüyordu.

Lakin daha yavaş araç kullanma yahut daha az yere uğrama üzere değişkenleri GPS bilgileri olmadan tespit etmek mümkün değildi.

Alzheimer’s Research UKİngiltere Alzheimer Araştırmaları Vakfı’ndan Laura Phipps, Alzheimer hastalığında beyindeki birinci değişimlerin, belirtilerden 20 yıl evvel fark edilebildiğini söylüyor.

İngiltere Alzheimer Araştırmaları Vakfı’ndan Laura Phipps, bunun “gerçekten ilgi cazip bir araştırma” olduğunu söylüyor.

Hasta yakınlarının genelde hastanın araç kullanımında bir değişim fark ettiğini söyleyen Phipps, “İlk belirtilerden bir oburu de kaybolmalarıdır” diyor.

Erken evrede fark edilen Alzheimer hastalığını tedavi etmek için piyasada az sayıda ilaç olduğunu belirten Phipps, bu durumun önümüzdeki yıllarda değişmesini umuyor.

Phipps beyindeki değişimlerin hastalık belirtisinden 20 yıl evvel fark edilebildiğini, hekimlerin bunu bilmesi durumunda hastalarına erkenden birtakım ilaçları yazabileceğini vurguluyor.

İnsanların erken devir Alzheimer olduklarını öğrenmeleri, hastalığın ilerlemesini geciktirecek değişiklikler yapmalarına da imkan sağlayabilir.

İngiltere’de sıhhat yetkilileri bu hastalığa karşı, insanlara kalp sıhhatine dikkat etmeleri, toplumsal ve zihinsel olarak faal olmaları tavsiyelerini veriyor.

Öte yandan bu tıp dataların toplanması, her vakit insanların yararına olmayabilir.

Pek çok ülkede sigorta şirketleri araçlara takip aygıtı yerleştirme karşılığında sigorta primlerini düşürüyor.

Pekala gelecekte sigorta şirketinizin Alzheimer riskinizi fark edip ona nazaran fiyatlama yaparsa?

Bu sigorta bölümünde kısa vadede görülecek bir değişim değil ancak uzun vadede ne olacağını kestirmek güç.

Boston Üniversitesi’nden Rhoda Au, insanların datalarının nerelerde kullanıldığı konusunda daha fazla denetim sahibi olması gerektiğini söylüyor.

Rhoda AuRhoda Au, Alzheimer riski bulunan bireylerin erken teşhis edilmesinin büyük kıymete sahip olduğunu söylüyor

Au gülerek kendi araç kullanma stilinin da inanç vermediğini anlatıyor.

“Google’daki beşerler kafayı yediğimi düşünüyor olmalı. İstikamet hissim felakettir.”

Prof. Au, davranışlarla sıhhat sıkıntıları ortasında korelasyon bulmayı hedefleyen yeni sistemlerin ekseriyetle kusursuz olmadığını söylüyor.

Ancak Alzheimer riskini erkenden teşhis etme potansiyelinin sıhhat açısından değerli olduğunu ve bu hususların daha fazla araştırılması gerektiğini aktarıyor:

“Bir yerden başlamak lazım.”

Cumhuriyet