NextaRoman Protasevich’in görüntüsü Pazartesi günü
Avrupa Birliği (AB) önderleri, Belarus’un Yunanistan’dan Litvanya’ya giden bir yolcu uçağını zorla Minsk’e indirmesi ve uçaktaki muhalif gazeteciyi gözaltına alması üzerine Belarus havayollarına ilişkin uçakların Avrupa hava alanına girişlerini yasaklama kararı aldı.
Brüksel’de bir ortaya gelen AB üyesi 27 ülke başkanı, AB havayollarına da Belarus hava alanında uçmamalarını söyledi. Önderler, ayrıyeten Minsk idareye yeni yaptırımlar uygulanacağı kelamını verdi.
Yunanistan’dan Litvanya’ya giden Ryanair havayollarına ilişkin yolcu uçağı ‘bomba ihbarı’ teziyle Belarus tarafından zorla Minsk’e indirilmiş, uçakta bulunan 26 yaşındaki muhalif gazeteci Roman Protasevich gözaltına alınmıştı. Uçak daha sonra gecikmeli olarak Litvanya’ya vardı.
Batı, Belarus’u ‘Ryanair uçağını kaçırmakla’ suçladı.
Protasevich’in gözaltına alındığı Minsk havaalanında çekildiği anlaşılan imgeleri de ortaya çıktı.
Pazartesi geç saatlerde yayınlanan görüntü klipte Protasevich, sıhhatinin yerinde olduğunu söylüyor ve Belarus devleti tarafından kendisine yöneltilen suçlamaları itiraf ederken görülüyor.
Belaruslu aktivistler ve ana muhalefet önderi görüntüyü eleştirdi ve Protasevich’in suçlamaları kabul etmeye zorlandığını söyledi.
ABD Lideri Joe Biden, Belaruslu yetkililerin müdahalesini “zalimce” olarak nitelendirdi ve olay için “hem siyasi muhaliflere hem de basın özgürlüğüne yönelik utanç verici saldırılar” dedi.
‘İşkence korkusu’
BBC’ye konuşan Protasevich’in babası, oğlunun azap görmesinden korktuğunu söyledi:
“Bununla başa çıkabilmesini umuyoruz. Niyeti bile korkutuyor. Ancak dövülmesi ve azap görmesi olası. Sahiden korkuyoruz.
“Şok içindeyiz ve hakikaten üzgünüz. Avrupa’nın kalbinde, 21. yüzyılda bu tip şeyler yaşanmamalı.
BBCUçağın rotası nasıl değiştirildi?
FR4978 sefer sayılı uçak Atina’dan Vilnius’a gidiyordu. Uçak, Litvanya hududuna varmadan rotasını doğuya Minsk’e çevirdi. Yunanistan ve Litvanya uçakta 171 yolcu bulunduğunu duyurdu.
Ryanair yazılı açıklamasında “mürettebatın Belarus (Hava Trafik Kontrol) tarafından muhtemel bir güvenlik tehdidi nedeniyle uyarıldığını ve en yakın havaalanı Minsk’e mecburî iniş yapma talimatı verildiğini” söyledi.
Flightradar24 isimli uçuş takip internet sitesinin rota seyrine nazaran ise uçak rotayı değiştirdiği sırada Minsk’e değil Vilnius’a daha yakın bir pozisyondaydı.
Uçağın rotası nasıl değiştirildi?
FR4978 sefer sayılı uçak Pazar günü Atina’dan Vilnius’a gidiyordu. Uçak, Belaruslu yetkililerin ‘bomba ihbarı’ olduğu gerekçesiyle verdikleri talimatla Litvanya sonuna varmadan rotasını doğuya Minsk’e çevirdi ve uçak Pazar günü lokal saatle 13:16’da Minsk’e indi.
Polis, uçakta bulunan Protasevich’i götüdü ve 126 yolcu uçaktan indirildip arandı. Olaya tanıklık eden bir aktivist, kız arkadaşı Sofia Sapega ile birlikte gözaltına alınan Protasevich’in ‘çok korktuğunu’ söyledi.
BBC’ye konuşan Sapega’nın annesi, 23 yaşındaki kızının Minsk’te cezaevine götürüldüğünü anlattı ve WhatsApp’ta attığı son iletinin “Anneciğim” olduğunu söz etti. Sapega’ya yöneltilen suçlamaların ne olduğu belgisiz.
HO via EPABelarus, Avrupa’da idam cezasını uygulayan tek ülke. Görgü şahitleri Protasevich’in öteki yolculara ‘idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu söylediğini’ aktardı.
Uçaktaki üç yolcu, Vinius’a gitmedi. Ryanair havayolu şirketi Genel Müdürü Michael O’Leary, Belaruslu istihbarat yetkililerin de Minsk’te uçaktan inmiş olabileceğini söyledi fakat bu bağımsız kaynaklar tarafından doğrulanmadı.
Belarus, uçağın, Hamas tarafından ‘bomba tehdidi’ aldığı gerekçesiyle mecburî iniş yaptığını söyledi. Üst seviye bir yetkili gazetecilere okuduğu ‘tehdit mektubunun’ Hamas tarafından yazıldığını argüman etti.
Yetkili mektupta, “Taleplerimizi yerine getirmezseniz bombayı Vilnius’ta patlatacağız” yazdığını belirtti.
Hamas ise olayla ilgili oldukları savlarını yalanladı. Örgüt daha evvel İsrail ve Filistin dışında rastgele bir harekette bulunmadı ve bunu yapacak kapasitesi olduğu da düşünülmüyor.
Almanya Başbakanı Angela Merkel de Belarus’un tezinin ‘tamamen akıl dışı olduğunu’ söyledi.
Protasevich kimdir, Nexta nedir?
Nexta, Telegram kanalından yayın yapan bir medya operasyonu. Kümenin Twitter ve YouTube hesapları da var.
Nexta, Belarus’taki seçim devrinde muhalifler için kilit değerdeydi. Kuruluş, seçim sonrasında hükümetin haberlere ve medyaya getirdiği kısıtlamalarda faaliyetlerine devam etti.
Tikhanovskaya, 26 yaşındaki Protasevich’in 2019’da Belarus’tan ayrıldığını ve 2020 devlet başkanlığı seçimlerini Nexta aracılığı ile haberleştirmeye devam ettiğini söyledi. Daha sonra Protasevich hakkında Belarus’ta cezai kovuşturma başlatıldı.
Tikhanovskaya, “terörist olarak görüldüğü için” Protasevich’in Belarus’ta idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu söz etti.
Tikhanovskaya, geçen yıl düzenlenen seçimlere hile karıştırıldığını, sandıktan kendisinin birinci çıktığını söylüyordu. Avrupalı önderlerin de dayanağını alan Tikhanovskaya, eşi mahpus cezasına çarptırıldığı için adaylıktan çekilmek zorunda kaldığı için devlet başkanlığı yarışına girmişti.
Lukaşenko’nun seçimlerde zaferini ilan etmesinden sonra başşehir Minsk’te toplanan binlerce kişi aylarca protesto şovları düzenledi. Polis sert müdahalelerde bulundu ve binlerce kişi hakkında cezai süreç başlatıldı.
Cumhuriyet