– Büyük Marmara sarsıntısının üzerinden tam 22 yıl geçti. Beklenen sarsıntı kapıya dayandı lakin İstanbul hâlâ hazır değil. 2018 bilgilerine nazaran İstanbul’da 7.5 büyüklüğündeki bir sarsıntı ortalama 48 bin binada ağır yahut çok ağır hasara yol açacak, 146 bin binada ise orta hasar oluşacak. Yani milyonlarca ömür tehdit altında. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) Sarsıntı Risk İdaresi Kentsel Güzelleştirme Daire Lideri Tayfun Kahraman, büyük Marmara sarsıntısının 22. yılında Cumhuriyet’e konuştu.
– 2000 yılı öncesinde inşa edilen binaların yönetmelikteki şartları sağlamadığını açıklayan Kahraman, “Olası bir sarsıntıda 22 ilçede ağır yahut çok ağır hasar alacağı iddia edilen bina sayısının 2018’de tespit edilenin 2-3 katı, orta hasar alacağı iddia edilenin bina sayısının da 1-2 katı olacağını hesapladık” diye konuştu. Kahraman, bütün İstanbulluları afet anında yapılacaklar için geliştirdikleri telefon uygulaması ABİST’i kullanmaya ve kısa müddet sonra açıklayacakları Afet Gönüllüleri programına katılmaya çağırdı.
– İstanbul 22 yılda sarsıntıya hazırlanabildi mi?
TAYFUN KAHRAMAN: Bu soruya olumlu bir cevap vermek mümkün değil. 1999’dan sonra başta İstanbul olmak üzere birçok kentte lokal idarelerin yaptığı tespit ve dönüşüm çalışmaları beklenen tesir ve genişliğe sahip olmadı. Yönetimler sarsıntı gerçeğini ve yapıların güçlendirilmesi ya da yenilenmesi gerektiğini kabul ediyor lakin faal bir uğraş yürütülmüyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) de 2003 yılında bir Sarsıntı Master Planı oluşturdu lakin planın çok küçük bir kısmı uygulanmış. Zelzele, ortada anımsanan ve sonra unutulan bir gerçekliğe dönmüş. Geçen yıllara “kayıp yıllar” demek mümkün.
SÜRATLİ MÜDAHALE GÜÇ
– Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın İstanbul genelinde sarsıntı konusunda özel bir yetkiye sahip olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? İBB olarak bunun derdini çekiyor musunuz?
Elverişsiz ve başarısız olarak yorumlanan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, 2012 yılında maddeleşti ve bir yetki karmaşası ortaya çıktı. Bakanlığın hareket alanı büyürken lokal yönetimlerin hareket alanı kısıtlandı. Kanun, lokal idarelerin riskli alan ilanları, projelendirme üzere temel dönüşüm faaliyetlerini bakanlık müsaadesine bağlıyor.
Sonuçta gereken süratle müdahale bahtımız olmuyor. 2020 İzmir zelzelesi sonrası şahsen Cumhurbaşkanı, 2020 yılına kadar 975 bin TOKİ yapısı yapıldığını lakin “dönüştürülmesi gereken” 6 milyon 700 bin yapı daha olduğunu söyledi. Bu hesaba nazaran “deprem güvenliği” için bizim 125 yıla muhtaçlığımız var. Türkiye’nin hiçbir kentinin bu kadar vakti yok. “Adil kent yasası” çalışmalarına bir an evvel başlamaya muhtaçlığımız var.
‘MİLYARLARCA LİRA İSRAF OLUYOR’
– Zelzele mazeret edilerek yapılan mega projeler…
Aslında afete hazırlık iktidarın gereksinim duyduğunda başvurduğu sihirli bir değnek. Çılgın projeler, afetlere hazırlık hedefiyle harcamamız gereken milyarlarca lirayı israf ediyor.
– Siz vazifeye geldiğinizde İstanbul’da sarsıntı ismine nasıl bir tablo vardı?
Kamu binalarına birtakım müdahaleler yapılmış olsa da vatandaşlarımıza ilişkin yapılarda tıpkı düzeyde yol kat edilememişti. Kentsel dönüşüm projeleri “rant aracı” olarak kullanılmış. Bu kapsamda İBB olarak öncelikle afet odaklı, mülkiyet sorunlarını çözmeye yönelik, planlama ve kentsel dönüşümün uyum içinde sürdürülebildiği, birlikte ve bütüncül bir kentsel dönüşüm yaklaşımını benimsiyor ve uyguluyoruz.
Yapmamız gereken önlenebilir afetler için süratle tedbirler almak, dereleri, denizleri, ormanları gözbebeğimiz üzere korumak, kollamak. Hemşerilerimizden niyetlerini, emeklerini bizimkine katmalarını rica ediyoruz.
‘BİNAYA GİRMEMİZE MÜSAADE VERMEDİLER’
Kahraman: “Bugüne kadar 26 ilçede yaklaşık 70 bin binaya gittik, 20 bin binada inceleme yaptık. İnceleme gayesiyle gittiğimiz binaların yüzde 50’sinde bina sakinleri, binalarına girmemize müsaade vermedi. Vatandaşlarımız binalarını yıkmak zorunda kalacakları ve tekrar yapmak için gerekli dayanağı alamayacaklarını düşündüğü için binalarının incelenmesini istemiyor. Hemşerilerimiz kendilerini yalnız hissediyorlar, yönetime itimat duymuyorlar.”
ADETA AFETLER ÇAĞI
Kahraman: Çok vakit yitirmiş olsak da daima birlikte İstanbul’u afetlere hazır, sağlam bir kent haline getirebiliriz. Kurumların eşgüdümü bir mecburilik lakin yurttaşların iştiraki da bir o kadar değerli. Adeta afetler çağında yaşıyoruz. Önümüzde iki yol var; hiçbir sorumluluk almadan diğerlerini, birbirimizi suçlayabiliriz ya da daima birlikte afet odaklı, bir muvaffakiyet hikayesini daima birlikte yazabiliriz.
Cumhuriyet