Güneş sisteminde 1 milyonun üzerinde gök taşı bulunuyor ve bu cisimlerin yörüngeleri ekseriyetle Mars ile Jüpiter gezegenleri ortasında yer alıyor.
Kimileri kilometrelerce genişliğe sahip gök cisimleri, vakit zaman başka gezegenlerin yahut uyduların yörüngelerine ses suratından bile yüksek suratlarla girerek yüzeylerine çarpar. İşte bu çarpışma esnasında oluşan dev çukurlara Çarpma krateri ismi verilir.
Çarpma kraterleri; kase biçiminde çöküntüden geniş ve karmaşık çoğul halkalı çarpma havuzuna kadar dağılım gösterebilir.
Arizona eyaletinde bulunan Barringer Meteor Krateri, küçük çarpma kraterinin dünya üzerindeki en bilindik örneğidir.
Görsel: Barringer Meteor Krateri / Arizona, ABD
DÜNYA’DAKİ ÇARPMA KRATERLERİ
Dünya’nın etkin yüzey hareketleri, çarçabuk çarpma kraterlerini tahrip edebilse de şimdiye kadar yaklaşık 170 karasal çarpma krateri tanımlandı.
Bunların yarıçapı 10 metreden 300 kilometreye kadar bir aralıkta yer alırken, yaş olarak yakın vakitlerden (örneğin 1947’de oluşumuna şahit olunan Rusya’daki Sikhote-Alin Kraterleri ) 2 milyar yıla kadar bir mühlete dayanıyor.
Jeolojik süreçlerin, daha yaşlı kraterleri aşındırma eğiliminden ötürü birçoklarının 500 milyon yıldan daha kısa bir müddet evvel oluştuğu düşünülüyor.
ÇARPMA KRATERLERİNİN TARİHİ
Çarpma kraterinin dünya üzerindeki birinci örneğinin, Arizona’da bulunan Barringer Meteor Krateri olduğundan içeriğimizin başında bahsetmiştik.
1920’lerde Amerikalı yer bilimci Walter.H.Butcher, şimdilerde çarpma krateri olduğu fark edilen Amerika Birleşik Devletleri‘ndeki birçok alan üzerinde çalıştı.
Bu kraterlerin büyük patlayıcı hadiseler sonucunda oluştuğu kanaatine varılsa da bu kuvvetin büyük ihtimalle volkanik kökenli olabileceğine inanıldı.
Bununla birlikte 1936’da yer bilimci John D.Boon ve Claude C.Albrittton Jr, Bucher’ın araştırmalarını yine gözden geçirdi ve üzerinde çalıştığı kraterlerin büyük ihtimalle çarpmalara bağlı olarak oluştuğu kanaatine vardı.
Krater oluşumu konusu, 1960’lara kadar tartışmalı bir formda kalmaya devam etti. Bu vakitlerde birtakım araştırmacılar, birçok krater üzerindeki ayrıntılı araştırmaları bir ortaya getirdi ve açık bir biçimde bunların çarpmalara bağlı olarak oluştukları sonucuna vardı.
EN BÜYÜK ÇARPMA KRATERİ GANYMADE’DE BULUNDU
Japonya’nın Kobe Üniversitesi ve Oshima Koleji Ulusal Teknoloji Enstitüsü tarafından yapılan yeni araştırmaya göre Ganymede, Güneş sistemindeki en büyük çarpma kraterine mesken sahipliği yapıyor.
Bilim insanları, Ganymede’in yüzeyi boyunca eş merkezli halkalarda bulunan olukları belirledi. Bu olukların oluşturduğu 7 bin 805 kilometrelik dev kraterin, Ganymade ile yaklaşık 150 kilometre yarıçaplı bir asteroit ortasındaki çarpışma sonucu meydana geldiği iddia ediliyor.
Şayet bu kestirim doğruysa; Ganymade’de bulunan kraterin, Jüpiter’in bir öteki uydusu olan Calisto’daki 1.900 kilometrelik krateri geride bırakarak Güneş sisteminin en büyük çarpma krateri olduğu manasına geliyor.
Ayrıyeten 16 bin kilometre uzunluğa sahip krater, Ganymede’in yüzeyinin büyük bir kısmını da kaplıyor.
Instagram:
Ensonhaber
