George Floyd'ün öldürülmesinin birinci yılı: ABD'de polis reformu çağrıları karşılık buldu mu?

ABD’de siyah Amerikalıların polis tarafından mağdur edilmesi ve öldürülmesi…Ülkede Afrikalı Amerikan toplulukları ile polis ortasındaki bu tansiyon yüz yıllardır var. Ve George Floyd da bu listenin ne birinci ne de son ismi olarak kalacak. Çünkü ABD’de polisliğin yeniden yapılandırılması, sistemin merkezinde polisin siyah Amerikalılara uyguladığı şiddetin tekrar tartışmaya açılması, sistematik ırkçılığın her boyutuyla konuşulması gerek.

George Floyd, geçen yıl bugün, 25 Mayıs 2020’de polis memurları tarafından yere yüzüstü yatırılmış, elleri geriden kelepçelenmiş haldeydi. Beyaz polis memuru Derek Chauvin dizini Floyd’un boğazının üzerinde 9 dakika 29 saniye kaldırmadan bastırdı.

Chauvin, o gün sokaktan geçen 17 yaşındaki genç kız Daniella Frazier tarafından görüntü kaydına alınmasaydı, Floyd’un hayatını kaybettiği son anları bir anda tüm dünyaya yayılmasaydı, büyük ihtimalle hakkında hiçbir soruşturma açılmayacak ve siyahlara uyguladığı şiddet örneklerine devam edecekti.

POLİS ISLAHATI DAVETLERİ İŞE YARIYOR MU?

Pekala o günden bugüne neler yaşandı?

Artık şunu demek mümkün mü: “Bu olay ABD’yi baştan şekillendiriyor, bir daha bu türlü bir cinayete şahit olmayacağız”. Mümkün değil, lakin bu cinayetin yıllardır süren polis ıslahatı davetlerini tetiklediğini söylemek mümkün.

Polisin güç kullanma siyasetlerinde ıslahat yapılması çok geniş takviye bulsa da, aslında ABD’de yeniden parti çizgileri ortasında keskin bir bölünme yaşıyor.

Demokratlar ve bağımsızlar polislik siyasetinde ıslahat yapılması gerektiğini söyleseler de Cumhuriyetçilerin sırf üçte biri bunun gerekli olduğunu düşünüyor.

Polislik faaliyetlerinin ırk ayrımcılığından nasibini ziyadesiyle aldığı ise sayılara dahi yansıyor: Harvard Üniversitesi’nden ekonomist Roland Fryer, bundan beş yıl evvel yazdığı bir makalede, polisin güç kullanımındaki ırksal farklılıkları araştırmış ve beyazlara oranla siyahlara çok daha fazla şiddet uyguladığını ortaya koymuştu.

Makalesi için Teksas, Florida ve California, New York üzere 10 büyük emniyet teşkilatından gelen bilgileri inceledikten sonra ortaya çıkan tabloya nazaran, polisin siyah zanlıları ele geçirme mümkünlüğü beyaz olanlara nazaran yüzde 25 daha fazlaydı. Ve ayrıyeten polis zanlıyı ele geçirdikten sonra onları kelepçeleyerek, yere zorla yatırarak ya da duvara ittirerek bir güç kullanmayı tercih ediyordu.

Spesifik olarak, New York polisi siyahlara yüzde 25 daha fazla cop yahut biber gazı kullanıyordu, onları yüzde 18 daha fazla duvara itiyordu, silahını onlara yüzde 24 daha fazla doğrultuyordu ve bu da şiddetin aslında sürekliliğine işaret eden bilgilerdi.

Ve bu hususta hiçbir ilerleme kaydedilmediği üzere siyahların polisle işbirliği yapmadığı, tutuklanmaya direnme kültürüne sahip oldukları üzere tezler ortaya atılsa da ülkedeki su katılmaz gerçek hane gelirinin düşük, kabahat oranının yüksek olduğu mahallelerde polisin orantısız güç kullanmasıydı.

‘VİDEO YOKSA ADALET YOK!’

Floyd’un vefatının üzerinden geçen bir yılın akabinde ABD, o güne ve geçmişte yaşanan polis şiddeti hadiselerine, hayatlarını kaybeden onlarca insanın cinayet belgelerine, siyahların uğradığı polis şiddetine ve adalet sisteminin değişip değişmediğine bakmak zorunda kaldı.

Nekima Levy Armstrong bir sivil haklar avukatı ve bir aktivist. Armstrong’a nazaran, Derek Chauvin’in olay sırasında birlikte olduğu üç polis de Floyd’un vefatından sorumlu tutulur ve mahkum edilirse asıl bu büyük bir niyet sistemi değişikliğine yol açacak ve buradan geri dönülmesi de pek mümkün olmayacak.

Floyd davasında bu kadar ilerleme kaydedilmesinin sebebi de Amerikan hukuk sisteminin düzgün ve adaletli çalışması değil. Chauvin hakkında verilen mahkumiyet kararının sebebi insanların davanın peşini bırakmaması ve önemli bir toplum baskısının oluşması.

Floyd ailesinin avukatı Chris Stewart ise şayet Floyd’un hayattaki son anlarına dair görüntü kaydı olmasaydı kimsenin bu cinayetten haberi olmayacağını tabir ediyor. Stewart, bilhassa Afrikalı Amerikalı vatandaşların adalete kavuşmaları için tek bir yol olduğunu söylüyor:

“Video yoksa, adalet de yok!”

PANDEMİ VE ADALET TALEBİ

Avukat Stewart’ın dikkat çektiği bir diğer nokta ise pandemi.

Pandemi sayesinde herkesin Floyd’un vefatına odaklandığını, George Floyd olayı yaşandığında herkesin konutunda hapsolduğunu, işe gitmediğini, hasebiyle olağanda Minnesota’daki bir siyahın vefatını umursamayacak insanların dahi bu olayı gördüklerini ve umursadıklarını söylüyor.

Floyd cinayetinin Amerika ve ırksal hesaplaşma için dönüm noktası haline geldiğini söylemek de abartılı bir tabir değil. Çünkü, Floyd’un vefatı Amerika’da onlarca yıldır görülmemiş bir ölçekte polis ıslahatı davetlerine yol açtı. ABD’nin polislik faaliyetlerinde ve polisin kullandığı güç konusunda kamuoyunun polise dair itimadı çöktü ve ıslahat tekliflerinin birden fazla, hükümet siyasetinde yüz yıllardır devam eden toplumsal, ekonomik ve eğitimsel terazinin bozuk olması, onlarca yıllık acı, travma ve şiddeti iyileştirmeyecek.

SİYAHLARIN HAYATI PAHALIDIR: MARKAYA DÖNÜŞEN HAREKET

Lakin Floyd’un vefatından sonra birtakım somut değişiklikler de oldu.

Eyaletler seviyesinde çok sayıda polis ıslahatı yasası getirildi. Güç kullanımının sonlandırılması, disiplin sistemlerinin elden geçirilmesi, daha sivil bir nezaret kurulması ve suiistimal olaylarında şeffaflık sağlanması üzere unsurların yanı sıra toplumsal farkındalık konusunda da birçok adım atıldı.

Kurumsal şirketler milyarlarca dolarlık bütçeleri ırk eşitliği maksadı için ayırdı. Amerikalılar ve bilhassa beyaz Amerikalılar, son yıllara kıyasla Black Lives Matter (Siyahların Hayatı Değerlidir) hareketini destekleme, ırk ayrımcılığının büyük bir sorun olduğunu daha net söz etme mevzularında ilerleme kaydettiler ve polis gücünün orantısız bir formda Afrikalı-Amerikalılara ziyan verdiğini inkar etmeme olasılıkları da daha yüksek hale geldi.

Ocak ayında vazifeye başlayan ABD Lideri Joe Biden misyona gelir gelmez ırksal eşitliği gündeminin merkezi haline getirme kelamı verdi.

Floyd cinayeti, değişiklik yapma konusunda yeni bir güç yaratsa da ve vefatı ırksal adaleti ön plana çıkarıp, daha evvel hiç olmadığı kadar çok ırklı bir reaksiyon getirse de bu değişikliklerin ne kadar kalıcı olacağı net değil.

Amerikalıların yüzleşmesi gereken noktalardan biri de aslında bu sorun asırlık bir sorun ve polis teşkilatı, polis memurları ne kadar tedbir alınırsa alınsın kendilerini düzeltemiyorlar ve bunu yapmaya da mecbur bırakılmadılar. Bu mevzudaki teşvikler ve yaptırımlar hiçbir vakit gereğince güçlü olmadı.

George Floyd’un hayatını kaybettiği Minneapolis yani Floyd’dan sonra Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketinin merkezindeki kent, polislik, eşitlik ve ırksal adalet konusunda kendi uğraşına devam ediyor.

Sokaklarda “Adalet yerini buldu” duygusu yok lakin en azından hesap verebilirlik konusunda bir gelişme olduğu kesin. Kaldı ki, Minneapolis polisi yetersiz işçi krizi yaşıyor. Floyd cinayetinin akabinde eyalette yaklaşık 200 polis kişi istifa etti ve rozetlerini bıraktı.

Geride kalan memurların moralinin bozuk olduğu söylenirken, ABD Adalet Bakanlığı da emniyet teşkilatının uygulamalarını ve kültürünü soruşturuyor. Kentte cürüm oranlarında besbelli bir artış yaşanıyor. Ve bugünlerde tekrar birebir soru gündemde: Polisle ilgili tartışmayı neden beyazlar yürütüyor?

Sivil haklar avukatı Nekima Levy Armstrong’la başladık, onunla bitirelim. Armstrong, emniyet teşkilatını en sert eleştirenlerden biri lakin bu hususla ilgili olarak polis ve toplum şiddetine en fazla maruz kalanlar siyahlarken, onlara kimsenin danışmadığını söyledi.

Yani ABD bir yılın akabinde döndü dolaştı tıpkı yere geldi. Tıpkı bayan cinayetlerini yalnızca erkeklerin tartıştığı bir platformda olduğu üzere, sorunun asıl muhataplarıyla konuşmaktansa mevzuyu kendi ortasında ele almanın da bir sonuç vermeyeceği aşikar.

Cumhuriyet