Sözleşme feshinde hangi hallerde bir yıl beklenmez? başlığı ile 2020 yılında yayımlanan içeriğimizin son paragrafını, “. 4/B istihdamı devam edecekse, kendi içinde bütüncül bir yapıya kavuşturulması, hakları ve sorumluluklarının belirlenmesi, performans, misyonda yükselme, unvan değişikliği, disiplin, yer değiştirme ve öteki çalışma şartlarının bir tertibe sokulması, istihdam alanının belli hale getirilmesi, 3 artı 1 modelinin genelleştirilmesi, elhasıl bütüncül bir 4/B mevzuatı oluşturulmasının acil ve elzem bir gereksinim haline geldiğini belirtmek isteriz.” cümlesiyle bitirmiştik. 2023 yılı başında yürürlüğe giren 7433 sayılı Kanun ile 657 sayılı Kanunun 4/B unsuru yine düzenlenmiş ve tekliflerimizin büyük çoğunluğu hayata geçirilmiştir.
Sözleşmeli işçi istihdamında 3 artı 1 modelinin genelleştirilmesi ile artık takıma geçme taleplerinin gündeme gelmeyeceği bir basamağa geçmiş bulunuyoruz. Bu yeni basamakta meslek meslekler dışında memuriyete giriş düzeyindeki unvanlarda gitgide artan bir formda kontratlı işçi alımı yapılacak, aslında çok az olan birinci sefer memur statüsünde alımlar daha da azalacaktır.
Kamuya işçi alımına ait haberlerin ağırlaştığı bugünlerde hala memur yahut kontratlı işçi statüsünde çalışmakta olan kamu çalışanından kurum yahut unvan değiştirmek isteyenler için bekleme müddeti konusu yine gündeme gelmiştir. Bekleme müddeti temel olarak kamu hizmetine girme konusunda şuurlu tercih yapılmasını sağlamak; kurumlar, takım ve durumlar ortasında keyfi geçişleri engellemek, istifa yahut kontrat feshini zorlaştırarak kamu hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanmasına yardımcı olmak emeliyle getirilmiş bir düzenlemedir.
Devlet memurlarının çekilme hakkına karşılık kontratlı çalışanın mukavelesini tek taraflı fesih hakkı bulunmaktadır. Devlet Memurları Kanunu’nun 97. unsuruna nazaran çekilen yahut çekilmiş sayılan Devlet memurlarının tekrar memur olarak atanabilmesi için vazifeden ayrılma biçimine nazaran altı ay, bir yıl yahut üç yıllık müddetlerin geçmiş olması gerekmektedir. Ancak, istifa eden yahut müstafi sayılan memurun Devlet memurluğu dışında kamuda kontratlı işçi, akademik işçi, hakim-savcı yahut askeri işçi statüsüne atanmaları halinde bekleme mühletleri uygulanmamaktadır.
Devlet memurlarına benzeri halde mukavelesini feshedenlerin tekrar 4/B’li olabilmeleri için kural olarak bir yıllık müddet geçmesi gerekmektedir. Fakat kimi özel durumlara dayalı olarak mukavelenin feshi halinde yine atanabilmek için bir yıllık bekleme müddeti uygulanmamaktadır. Bu haller Kontratlı İşçi Çalıştırılmasına Ait Temellerin ek 1. unsurunun dördüncü fıkrasında düzenlenmiştir. Kelam konusu fıkra kararında, “Sözleşmesini;
a) Kısmi vakitli yahut proje müddeti ile hudutlu çalışanlardan,
b) Öğrenim durumu itibariyle ihraz edilen ve ekli 4 sayılı cetvelde yer alan unvanlara ait konumlara ek 4 üncü husus çerçevesinde atanmak suretiyle unvan değişikliği yapanlardan,
c) Eş yahut sıhhat durumu nedeniyle yer değişikliği talebinde bulunmakla birlikte; geçiş yapacağı hizmet ünitesi bulunmaması, ünite bulunmakla birlikte o ünitede tıpkı unvan ve niteliği haiz boş konum bulunmaması yahut en az bir yıllık fiili çalışma koşulunu karşılayamaması nedenlerinden rastgele birine bağlı olarak, Ek 3 üncü hususun (b) yahut (c) bendi kararı kendilerine uygulanamayanlardan,
tek taraflı feshedenler, bir yıllık mühlet kaidesine tabi tutulmadan yine istihdam edilebilirler.” denilmektedir.
Fıkra kararında atıf yapılan Asılların ek 4. unsurunda, “Sözleşmeli işçinin, unvan değişikliği suretiyle atamasının yapılacağı durum için öngörülen birinci sefer hizmete alınma prosedürüne riayet edilmesi kaydıyla, unvan değişikliği mümkündür.” kararı yer almaktadır. Şu halde, kontratını a, b ve c bentlerinde belirtilen haller sebebiyle fesheden kontratlı işçi bir yıl koşuluna tabi olmadan yine 4/B’li olarak atanabilecek, bu münasebetler dışında fesih halinde ise bir yıl beklemek durumunda kalacaktır.
Kısmi vakitli yahut proje mühleti ile çalışanlar ile eş ve sıhhat mazereti sebeplerine dayalı tayin talepleri karşılanamayan işçinin durumuna ait bir tereddüt bulunmamakla birlikte, tahsil durumuyla ihraz edilen unvanlara atanma konusunda uygulamada meseleler yaşanmaktadır. Öğrenim durumu prestijiyle ihraz edilen unvanlara örnek olarak teknisyen, tekniker, mühendis, öğretmen, psikolog, sosyolog, hemşire, avukat gibi diploma ile elde edilen unvanları verebiliriz. Bu unvanların bir kısmı 3795 sayılı Kanunda düzenlenmiş olup, bunlar dışında yüksek tahsil görenlerin hangi unvanı kullanabileceğine YÖK karar vermektedir. Ofis çalışanı pozisyonunda görev yapan mühendislik fakültesi mezunu bir 4/B’li kendi kurumunda yahut farklı bir kurumda geçerli bir KPSS puanıyla mühendis alım ilanına başvuru yapabilecek, atanmaya hak kazanması halinde mukavelesini feshedip, rastgele bir mühlet geçmesi beklenmeksizin mühendis olarak atanabilecektir. Aynı halde sıhhat işçisi olarak görev yapmaktayken hukuk fakültesi okuyan ve mezun olan bir 4/B’li stajını yaptıktan sonra kurumların kontratlı avukat alım ilanlarına başvuru yapabilecek ve hak kazanması durumunda mevcut mukavelesini feshedip, avukat olarak yeni sözleşme imzalayabilecektir. Ancak, kontratlı çalışandan tahsil durumu ile ihraz edilmeyen bir unvana (ASDEP işçisi, ofis işçisi, programcı, zabıt katibi, mübaşir gibi) müracaat yapanlar ile mevcut unvanı ile birebir unvanlı bir konuma müracaat yapanlar bir yıllık bekleme müddetine tabi olduğundan hak kazansalar bile kelam konusu durumlara atanamayacaktır.
Kendi özel kanunları kapsamında 3 artı 1 modeli ile istihdam edilen öğretmenler, sıhhat işçisi ve din vazifelileri de tıpkı vakitte 4/B hususuna tabi olduğundan bir yıllık bekleme mühleti bakımından başka 4/B’lilerle birebir kararlara tabidir.
Diğer taraftan girişte linkini verdiğimiz içeriğimizde de belirttiğimiz üzere 4/B olarak atanıp tıpkı KPSS puanıyla merkezi yerleştirmeye müracaat yapılmasının, tahsil durumuna uygun konumlara atanmak, kurum yahut yer değiştirmek için başka kurumların 4/B alımlarına müracaat edilmesinin kurumların işçi planlamasını bozduğunu, öbür adayların istihdamını engellediğini bu aksiliklerin giderilmesi için tıpkı KPSS puanıyla bir kez yerleşme kuralının getirilmesi konusundaki tavrımızı muhafazaya devam ediyoruz.