Hakkında “organize hata örgütü yöneticisi ve üyesi olmak” suçlamasıyla soruşturma başlatılan Sedat Peker’in itirafları ile ortaya dökülen kirli münasebetlerin merkezinde siyasetin finansmanı var. Daima üstünde durulan “İktidar-mafya-medya” ilgileri sıkıntıyı anlamak için tek başına kâfi değil. Hiç kuşku yok ki AKP iktidarı periyodunun en karakteristik özelliklerinden biri kamu ihaleleri ve buradan türeyen inşaat rantı.
İHALELERİN TOPLAM FİYATI 204 MİLYAR DOLAR
BirGün’den Mustafa M. Bildircin’in haberine nazaran, dünyada en fazla kamu ihalesi alan şirketler ortasında bulunan ve 10 yılda aldıkları kamu ihalelerinin toplam büyüklüğü 204 milyar dolara dayanan müteahhitlik şirketleri vergi affından garanti ödemelerine kadar bir dizi ayrıcalıktan yararlandı. AKP iktidarları periyodunda gerçekleştirilen köprü, otoyol, havalimanı, tünel ve kent hastanesi üzere garantiler de verilen büyük yapıların ihalelerinin altından istisnasız bu şirketler çıktı. İnşaat iktisadından ortaya çıkan rant ile gücünü tahkim eden AKP ile kamu kaynaklarını kasalarına aktaran müteahhitlerin ilgisi, bu dev fiyatların paylaşımlara mevzu olduğu tezleri, kamu topraklarının ortalarında mafyanın da bulunduğu oluşumlara peşkeşi, bugün yaşananları anlamanın şifrelerinden kimileri…
ÖZEL AF VE MUAFİYET GETİRDİLER
Kamu ihalelerini alma konusundaki ayrıcalıklı pozisyonları ile öne çıkan şirketler, yüzlerce defa vergiden de muaf tutuldu. Ticaret Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran, Cengiz, Limak, Kalyon, Kolin ve Makyol firmaları için 2010-2020 yıllarını kapsayan 10 yıllık periyotta toplam 128 kere vergi, fotoğraf ve harç istisna evrakı indirimi sağlandı.
AKP iktidarları periyodunda önlenemez yükselişe imza atan şirketin başında Cengiz Holding geldi. AKP devrinde aldığı kamu ihaleleriyle kıymetine değer katan ve 2010 yılında 422 milyon TL’lik vergi borcu silinen Cengiz Holding’in devletten aldığı ihalelerin bedelleri altı yılda 10 kat arttı. 2011 yılında aldığı iki işin ihale bedeli 774 milyon 611 TL olan şirketin 2017 yılında aldığı sekiz ihalenin bedeli ise 7 milyar 901 milyon TL oldu. Yedi yılda, ortalarında Ordu-Giresun Havaalanı emniyet sistemleri ve deniz dolgusu inşaatı ve Samsun-Sinop ortasındaki Güzelceçay-Dikmen Yolu’nun tünel ve üstyapı inşaatı üzere işlerin de yer aldığı 26 kamu ihalesini üstlenen Cengiz Holding’in 2011’den bugüne aldığı ihalelerin toplam bedeli ise 12 milyar 597 bin TL ile tabir edildi. Cengiz’in 2014-2020 devirleri ortasında aldığı ihalelerin toplam bedeli ise kayıtlara, 22 milyar 138 milyon TL olarak geçti.
ÜLKEYİ RESMEN TALAN ETTİLER
Cengiz Holding’in AKP periyodunda hayata geçirdiği projelerin pek birden fazla yurttaşların ve çevrecilerin de reaksiyonuna yol açtı. Reaksiyon çeken projelerden kimileri şöyle sıralandı:
•İstanbul 3. Havalimanı
•Karabiga Termik Santrali
•Hüseyin Avni Paşa Korusu
•Hasankeyf Ilısu Barajı
Cengiz Holding’in havalimanları ve elektrik dağıtım imal işlerini de içeren öne çıkan projelerinin ihale bedelleri kayıtlara şöyle yansıdı:
•İstanbul Havalimanı: 58 milyar 890 milyon TL
•İstanbul Avrupa Yakası Boğaziçi Elektrik Dağıtım: 3 milyar 626 milyon TL
•İstanbul Taksim–4. Levent Metrosu: 2 milyar TL
•Ankara – İstanbul Süratli Tren 2. Etap: 1 milyar TL
•Kuzey Marmara Otoyolu: 13 milyar 600 milyon TL
•Gayrettepe – İstanbul Metrosu: 4 milyar 845 milyon TL
HAVALİMANLARI, KÖPRÜLER VE OTOYOLLAR
Cengiz ile birlikte kamu ihalelerinde ismi en çok anılan şirket olan Limak ise elektrik dağıtım bölgelerindeki faaliyetleriyle dikkati çekti. Şirketin aldığı son üç kamu ihalesinin toplam bedelinin 2 milyar 108 milyon TL olduğu öğrenildi. Holdingin baraj ve barajlar üzerine kurduğu HES’ler, tabiat tahribatına yol açtığı gerekçesiyle yurttaşlarca eleştirildi.
Köprü-otoyol, baraj-HES, havalimanı imali üzere işlerde isminden kelam ettiren Limak’ın yüksek bütçeli kamu ihalelerinden kimileri şunlar oldu:
•İstanbul Havalimanı: 58 milyar 890 milyon TL
•Çanakkale Köprüsü ve Çanakkale otoyolu: 10 milyar 354 milyon 576 bin 202 TL
•Ankara Yüksek Süratli Tren Garı: 37,5 milyon dolar
•Çetin Barajı ve Hidroelektrik Santrali: 2 milyar 100 milyon TL
•Sabiha Gökçen Havalimanı: 2 milyar 962 milyon TL
İsmi, “Beşli çete” tenkitlerine bahis olan şirketler ortasında yer alan Kalyon da Cengiz ve Limak’tan geri kalmadı. Kalyon, 2015-2020 devirlerinde 23,5 milyar TL’lik kamu ihalesi aldı. Kalyon Holding’in havalimanı imali, demiryolu inşaatı, deniz geçişi isale sınırı, otoyollar üzere projeleri de içeren yüksek maliyetli projeleri ortasında şunlar yer aldı:
•İstanbul Havalimanı: 58 milyar 890 milyon TL
•KKTC Deniz Geçişi İsale Çizgisi: 483 milyon TL
•Kuzey Marmara Otoyolu: 13 milyar 600 milyon TL
•Gayrettepe 3. Havalimanı metro: 4 milyar 845 milyon TL
•Kirazlı-Halkalı metrosu: 2 milyar 414 milyon TL
•Başakşehir Stadyumu: 134 milyon 949 bin TL
•Taksim Meydanı düzenleme inşaatı: 51 milyon 555 bin TL
BİR YIL İÇİNDE 10 MİLYAR TL’LİK İHALE
Kamudan en fazla ihale alan bir öteki şirket olan Makyol’un sadece 2017 yılında aldığı kamu ihalelerinin bedelinin 10 milyar TL’yi bulduğu öne sürüldü. Toplam 1,3 milyar TL bedelindeki Sabiha Gökçen Havalimanı Gelişim Projesi ihalesi, şirketin aldığı ihalelerde öne çıkarken şirketin üstlendiği öbür birtakım ihaleler şunlar oldu:
•Osmangazi Köprüsü: 1,2 milyar dolar (Nurol, Özaltın, Makyol, Astaldi, Yüksel ve Göçay konsorsiyumu)
• Gebze – Orhangazi – İzmir Otoyolu: 10 milyar 51 milyon TL
•Ovit Tüneli: 1,5 milyar TL
RESMEN ORTALARINDA İŞ BÖLÜŞÜMÜ YAPMIŞLAR
Altyapı inşaatları ile elektrik santrallarıyla öne çıkan Kolin’in aldığı ihalelerden kimileri ise şunlar oldu:
•Yeni Havalimanı – Halkalı metro çizgisi: 4,3 milyar TL
•Soma Kolin Termik Santrali: 1 milyar 780 milyon TL
•Kuzey Marmara Otoyolu: 13 milyar 600 milyon TL (konsorsiyum)
•Ankara Süratli Tren Garı: 280 milyon 875 bin TL
***
En büyük etraf gayreti
Kamu ihalelerinin gediklisi müteahhitlik şirketlerinin birçok projesi de şikâyete bahis oldu:
•Türkiye’nin en büyük etraf davası, Artvin Cerattepe’de Cengiz Holding’e karşı yürütüldü. 2016 yılında iş makinalarını Cerattepe’ye çıkarmak isteyen şirkete karşı Artvin halkı, araçları ile yola kurdukları barikatlarla iş makinelerinin bölgeye çıkmasına müsaade vermedi. Yurttaşların iki gün boyunca sürdürdüğü uğraşın akabinde iş makineleri Cerattepe bölgesine çıkarıldı. Olayların büyümesi üzerine Artvin heyeti ile Ankara’da görüşen periyodun başbakanı Ahmet Davutoğlu, tüzel süreç sona erene kadar Cerattepe’de çalışma yapılmaması tarafında talimat verdi. Danıştay, 2017 yılı Temmuz ayında mahallî mahkemenin, “Madencilik yapılabilir” kararını onadı. Böylelikle Cerattepe’deki yıkım başladı.
•Cengiz-Limak-Kolin konsorsiyumunca yapılan 3. Havalimanı inşaası İstanbul 4. Yönetim Mahkemesi’nin verdiği karar ile 2014 yılında durduruldu. Lakin yargı kararı yok sayılarak inşaat sürdürüldü.
•Turizm Bakanlığı’nın, 2003’te Cengiz İnşaat’a tahsis ettiği tatil köyünün yanındaki arazinin imar planı değiştirildi. Öteki firmalardan müracaat da alınmadan bu arazi de Cengiz İnşaata verildi. Lakin firma bu araziyi daha sonra bir Rus firmasına kiraladı. TMMOB dava açtı ve arazi tahsisi ile imar planı değişiklikleri mahkemece iptal edildi. Bu gelişme sonrası tazminat davası açan Cengiz İnşaat’ın talebi de reddedildi.
•Danıştay, 2014 yılında Kolin Şirketler Kümesinin Soma Yırca’da yapacağı termik santral için “Acele kamulaştırma” kararını durdurdu. Bir gecede 6 bin zeytin ağacının kesilmesiyle ülke gündemine oturan Manisa’nın Soma ilçesi Yırca Köyü’ne ait Manisa 2.İdare Mahkemesi de oy birliğiyle “ÇED olumlu” kararının yürütmesinin durdurulmasına hükmetti.
Cumhuriyet
Yorumlar kapalı.