Devlet Memurları Kanunu’nun 102. hususunda, “Devlet memurlarının yıllık müsaade müddeti, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zarurî hallerde bu mühletlere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilir.” kararı, 103. hususunun birinci fıkrasında ise “Yıllık müsaadeler, amirin uygun bulacağı vakitlerde, toptan yahut gereksinime nazaran kısım kısım kullanılabilir. Birbirini izliyen iki yılın müsaadesi bir ortada verilebilir. Cari yıl ile bir evvelki yıl hariç, evvelki yıllara ilişkin kullanılmayan müsaade hakları düşer.” kararı yer almaktadır.
Kanunun 1965 yılında yürürlüğe giren birinci halinde 102. unsur, “Devlet memurlarının yıllık müsaade müddeti, hizmeti bir yıldan beş yıla kadar (Beş yıl dahil) olanlar için yirmi, beş yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için otuz, daha fazla hizmeti olanlar için de kırk gündür; bu mühletlere, gidiş ve dönüş mühletleri dahildir.” biçimindeyken 1970 yılında 1327 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrası bu günkü halini almıştır. Değişiklikle birlikte azami kırk gün olan müsaade müddeti 30 güne düşürülmüş, yolda geçecek mühletler için dört güne kadar ek müsaade kullanma hakkı sağlanmıştır.
62 Seri Numaralı Devlet Memurları Kanunu Genel Bildiriminin A/3 hususunda, “Yasanın 102 nci unsurunda, zarurî durumlarda memurlara yıllık müsaadelerine ek olarak gidiş ve dönüş için en çok dört gün müsaade verilebileceği öngörülmüştür. Bu müsaadenin, bulundukları belediye ve köy sonları dışında müsaadelerini geçiren memurlara, çok mecburî ve çok nadir durumlarda yetkili amirin gerek ve uygun görmesi halinde kullandırılması hakikat olacaktır.” denilmektedir. Kanun kararında “zorunlu haller” ibaresi kullanılırken Bildiri kararı ile “çok zarurî ve nadir durumlarda” denilerek müsaadenin verilmesi biraz daha zorlaştırılmıştır.
Memurun yıllık müsaade hakkının temel desteği Anayasanın 50. unsurunda düzenlenen dinlenme hakkıdır. 657 sayılı Kanun Anayasa’da yerini bulan bu hakkın kullanım asıllarını belirlemiştir.
Yıllık müsaadesini bulunduğu yer dışında gerek memleketinde gerekse tatil beldelerinde geçirecek memurun gidiş ve dönüş seyahati için yapması gereken hazırlıklar ve seyahat meşakkatli bir süreç olup etkin ve yorucu bir faaliyettir. Kanun koyucu bu durumu dikkate alarak bu yorucu süreci dinlenme hakkı dışında tutmuştur. Fakat Kanun kararında geçen “zorunlu haller” yahut Bildirimde ağırlaştırılmış haliyle “çok mecburî yahut çok nadir haller”in neler olduğu subjektif, şahıstan şahsa değişen bir husus olup, bu hallerin takdirinin amirin yetkisinde olduğu anlaşılmaktadır. Takdir yetkisi ise ekseriyetle haktan yararlanılmasını ortadan kaldıracak biçimde kullanılmaktadır.
Günümüzde müsaade süreçleri el yordamıyla değil bilgisayar programları aracılığı ile yürütülmektedir. Bu programlarda yıllık müsaade mühletine ek olarak yol müsaadesi talep etme ve müsaade verme seçeneğinin sunulması, müsaadenin başlangıç ve bitiş tarihlerinin buna nazaran belirlenmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan yol müsaadesi verilecek olması halinde nelere dikkate edilecektir? Memurlar yıllık müsaadesini bir seferde değil toplam müsaade mühleti dahilinde kesimli olarak kullanabilmektedir. Her yıllık izinde gidiş ve dönüş için yol müsaadesi verilecek midir? Kanunda 20 yahut 30 günlük mühletlere atıfla ek yol müsaadesi verilmesi öngörüldüğü için yıllık müsaade kaç seferde kullanılırsa kullanılsın yol müsaadesi müddeti değişmeyecek, bir yılda azami dört gün verilebilecektir.
Mülga Devlet İşçi Başkanlığı 3 Temmuz 2015 tarihli ve 4600 sayılı yazısında 657 sayılı Kanunda yer alan karar ile 62 Seri Numaralı Bildirimde yer alan tabirlere bağlı kalarak tereddüt oluşturan kimi konulara değinmiş, yol müsaadesi verilmesinde dikkate alınacak mecburî hallerin takdirinin yıllık müsaade vermeye yetkili amirin yetkisinde olduğunu, sonraki yıla devreden yıllık müsaade hakkına bağlı olarak yol müsaadesi verilemeyeceğini söz etmiştir.
Sonuç olarak, 657 sayılı Kanunun birinci halinde yol müddetleri dahil 40 gün olarak belirlenmiş yıllık müsaade hakkının 1970 yılında yapılan değişiklikle 30 güne güne düşürülmesi lakin artı 4 güne kadar ek yol müsaadesi öngörülmesi, gidiş geliş seyahatinin hangi vasıta olursa olsun meşakkatli bir süreç olması, takdir yetkisinin bir hakkın kullanılmasını ortadan kaldıracak formda yorumlanmaması ve uygulamada birlik sağlanabilmesi bakımından tüm memurlara yol müsaadesi verilerek dinlenme hakkının faal bir formda kullanılması gerektiğini değerlendirmekteyiz.