Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’dan (TCMB), yayınlanan raporda “Önümüzdeki devirde, fiyat istikrarı odaklı sıkı para siyaseti duruşu ve ilgili paydaşlarla uyum içerisinde uygulamaya konulacak öteki siyasetlerin makrofinansal istikrara yönelik riskleri sınırlayabileceği” konusu aktarıldı.
Raporda, yılın birinci çeyreğinde global çapta yayılan salgının, belirsizlikleri artırdığı ve global iktisadi faaliyetin dünya genelinde değerli ölçüde daralmasına yol açtığı söz edildi.
“MERKEZ BANKALARI GENİŞLEYİCİ PARA SİYASETİ DURUŞLARINI MÜDAFAAYI TERCİH EDİYOR”
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülke (GOÜ) merkez bankaları ve mali otoriteleri tarafından uygulamaya konulan süratli ve tesirli tedbirlerin global finansal istikrarın sürdürülmesine katkı yaptığı bildirilen raporda, mevcut rapor periyodunda merkez bankalarının genişleyici para siyaseti duruşlarını büyük ölçüde muhafazayı tercih ettikleri kaydedildi.
“EKONOMİLER TOPARLANMAYA BAŞLADI”
Raporda, global finansal kriz sonrası devreye alınan ıslahatların da bu süreçte finansal sistemin dayanaklılığını desteklediği vurgulandı. Mayıs ve haziran aylarında toplumsal izolasyon önlemlerinin dünya çapında kademeli biçimde gevşetilmesi ve salgın boyunca uygulanan destekleyici siyasetlerin tesiriyle iktisatların toparlanmaya başladığı anımsatılan raporda, şu değerlendirmeler yapıldı:
“Salgının önümüzdeki devirdeki seyrine dair belirsizlikler, bilhassa para siyasetlerinin azalan hareket alanı, zayıf büyüme görünümü ve yüksek borçluluk, global finansal sistem için kırılganlık riski teşkil etmektedir. Salgının olumsuz yansımaları ile çabada, bir yandan mevcut ıslahat kazanımlarının korunmasının, öteki yandan ulusal ve memleketler arası otoritelerin iş birliğini güçlendirerek ıslahat çalışmalarının kararlı biçimde sürdürülmesinin kıymeti artmıştır. Ülkemizde salgının iktisadi faaliyet üzerindeki olumsuz tesirlerini azaltmayı amaçlayan, iç talebi ve istihdamı destekleyici önlemlerin katkısıyla iktisadi faaliyet yılın üçüncü çeyreğinde güçlü bir toparlanma göstermiştir.
CARİ SÜREÇLER AÇIĞINI ARTIRAN FAKTÖRLER
Mevcut rapor periyodunda salgının seyrinin hafiflemesiyle birlikte bu periyoda has süreksiz uygulamalar tedrici olarak kaldırılmaya başlamıştır. İktisattaki toparlanma geniş bir sektörel yayılımla devam ederken, global ölçekte seyahat kısıtlamalarının kısmen devam etmesi ve salgın kaynaklı kısıtlı hareketlilik, turizm faaliyetleri başta olmak üzere hizmet bölümündeki toparlanmayı sınırlamaktadır. İhracattaki besbelli toparlanmaya karşın, ithalat talebinde süratli kredi genişlemesi ve dolarizasyon eğilimiyle güçlenen altın talebi kaynaklı artış ve turizm gelirlerindeki zayıf seyir cari süreçler açığını artırmıştır. Kredi büyümesinde ve mali büyüklüklerde kademeli sıkılaşma adımlarıyla başlayan dengelenmenin önümüzdeki periyotta cari süreçler açığını sınırlayacağı bedellendirilmektedir.”
OPERASYONEL ÇERÇEVESİNDE DEĞİŞİKLİĞİ
Raporda, global iktisat siyasetlerinin tesirlerine yönelik belirsizliklerin azalmakla birlikte finansal piyasalarda oynaklığın uzun devir ortalamalarının üzerindeki seyrini sürdürdüğü belirtildi.
Önümüzdeki devirde gelişmiş ülkelerce uygulanan genişleyici para siyasetleri sonucunda iyileşen global risk iştahı ve likidite şartlarının, GOÜ risk primleri ve bu ülkelere yönelik portföy akımları açısından olumlu olabileceği bedellendirilen raporda, bu süreçte, Türkiye’nin risk primi ve döviz kuru oynaklığında ise ülkeye has faktörlerin de tesiriyle artış görüldüğü anımsatıldı.
Raporda, fiyat istikrarına odaklı sıkı para siyaseti ile koordineli olarak başka iktisat siyasetlerinde atılmakta olan adımlarla nakdî büyüklükler ve kredi büyümesinde sağlanacak yavaşlamanın, makrofinansal istikrarı destekleyerek risk primlerinde düşüşe neden olabileceği vurgulandı.
YILLIK TOPLAM KREDİ BÜYÜMESİ ARTTI
2020 yılı ikinci çeyreğinde uygulamaya alınan önlemler ve kredi teşvikleri sayesinde, gelir kaybına uğrayan bireylerin likidite gereksinimi ve faaliyetleri yavaşlayan firmaların işletme sermayesi muhtaçlığının desteklendiği kaydedilen raporda, kelam konusu uygulamalar sonucunda kur tesirinden arındırılmış (KEA) yıllık toplam kredi büyümesinin ivmelenerek mayıs ayındaki yüzde 17 düzeyinden ağustos ayında yüzde 25’e yükseldiği bildirildi.
PARA SİYASETİNDE EVRELİ SIKILAŞMA ADIMLARI ATILIYOR
Raporda, iktisadi faaliyette güçlü kredi ivmesiyle sağlanan süratli toparlanmanın enflasyona ve dış istikrara yansımaları gözetilerek ağustos ayı başından itibaren para siyasetinde kademeli sıkılaşma adımları atılmaya başlandığı hatırlatıldı.
TCMB’nin fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda temel siyaset aracı olan 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranını eylül ve kasım aylarında kıymetli ölçüde yükselterek mali sıkılaştırma gerçekleştirdiği söz edilen raporda, bankanın, kasım ayında şeffaflığı, öngörülebilirliği ve para siyasetinin aktifliğini artırmak emeliyle likidite idaresi operasyonel çerçevesinde değişikliğe giderek kısa vadeli fonlamanın tamamının siyaset faizinden yapılmasına karar verdiği aktarıldı.
“YP BORÇLULUĞUNDAKİ DÜŞÜŞ GERÇEK DALIN KUR OYNAKLIKLARINA KARŞI KIRILGANLIĞINI AZALTTI”
Finansal İstikrar Raporu’nda, para siyasetindeki besbelli sıkılaşmanın yanı sıra, etkin rasyosu ve tüketici kredi vadelerinin tekrar düzenlemesi dahil olmak üzere kredi piyasasını dengeleyecek siyaset adımları atıldığı anımsatıldı.
Kelam konusu aksiyonların krediler üzerindeki tesirlerinin süratli bir halde görüldüğü, haziran ayında yüzde 50’yi aşan 13 haftalık KEA ticari kredi büyümesinin yıllıklandırılmış pahasının, eylül ayı prestijiyle yüzde 10’a gerilediği belirtilen raporda, para siyasetindeki sıkılaşmaya BDDK düzenlemelerinin koordineli bir biçimde eşlik etmesinin, kredi ivmesinin yavaşlaması ve transfer kanalının aktif işleyişi açısından olumlu olarak değerlendirildiği bildirildi.
Raporda, şu sözlere yer verildi:
“Reel bölüm firmalarının yurt içi ve yurt dışından kullandığı krediler ile tahvil ihraçlarını içeren finansal borçlarının GSYİH’ye oranı (finansal borçluluk oranı), 2020 yılı ocak ayındaki yüzde 56 düzeyinden ağustos ayı prestijiyle 13 puanlık artışla yüzde 69’a yükseldi. Bu periyotta, gerçek kesim borçluluğundaki artışta, salgının tesirlerini azaltmak maksadıyla kullandırılan teşvikli kredilerdeki yükseliş belirleyicidir. Gerçek kesimin 2018 yılından beri süregelen YP borç azaltımı devam etti, 2019 yılı ağustos ayında 307 milyar dolar olan ithalat borçları dâhil döviz cinsi yükümlülükleri 2020 yılı ağustos ayı prestijiyle 295 milyar dolara geriledi.
YP borçluluğundaki düşüş döviz kurları üzerinde baskı yaratmış olsa da gerçek dalın kur oynaklıklarına karşı kırılganlığını azalttı. Öte yandan, YP finansal borçluluk oranı YP kredilerde devam eden azalışa karşın döviz kurundaki artışa bağlı olarak bir evvelki yılın birebir ayına nazaran hudutlu yükselişle 2,1 puan artarak 2020 yılı ağustos ayında yüzde 39’a yükseldi. Bununla birlikte gerçek bölüm toplam finansal borçluluk oranının hala dünya ortalamasının gerisinde olduğu görülmektedir. Finansal şartlarda ağustos ayından itibaren görülen sıkılaşmanın önümüzdeki devirde gerçek bölüm borçluluk oranlarını sınırlaması beklenmektedir.”
“TGA ARTIŞININ MAKUL SEVİYELERDE KALMASI BEKLENMEKTEDİR”
Raporda, salgın periyodunda uygulanan kredi kampanyalarının tesiriyle hane halkı finansal yükümlülük büyümesinin, hane halkı finansal varlık büyümesinden hudutlu bir halde daha yüksek gerçekleştiği belirtildi.
Son yıllarda gerileme eğiliminde olan hane halkı finansal kaldıraç oranının salgın devrinde yüzde 36 düzeyinde yataylaştığı bildirilen raporda, öbür taraftan, Türkiye’de yüzde 15 civarında olan hane halkı borcunun GSYİH’ye oranının, GOÜ ortalamasının epeyce altında seyretmeye devam ettiği vurgulandı.
YAPILANDIRMA VE TAKSİT ÖTELEME UYGULAMALARI
Raporda, bu devirde ağır olarak gerçekleştirilen yapılandırma ve taksit öteleme uygulamalarının bireylerin borç servis kapasitelerine ve firmaların nakit akışı döngülerine katkıda bulunarak bankacılık dalının etkin kalitesi görünümünü desteklediği kaydedildi ve kredilerin yakın izleme ve tahsili gecikmiş alacaklar (TGA) olarak sınıflandırılmasına yönelik geri ödemede gecikme müddetlerini uzatan BDDK düzenlemesinin, takip hesaplarına geçişin yanı sıra salgının faal kalitesi ve kredi riski görünümünde ek bozulmalara yol açma kapasitesini sınırladığı, böylece TGA bakiyesinin mevcut rapor periyodunda yataya yakın seyrettiği tabir edildi.
Kredilerde yaşanan güçlü artış ve iktisadi faaliyetteki süratli toparlanma ile canlı kredi hacminin arttığı belirtilen raporda, TGA oranının eylül ayı prestijiyle yüzde 4,1 düzeyine gerilediği bildirildi ve faal kalitesi göstergelerindeki iyileşmenin, kredi artışının ölçek ve çeşit bazında genele yaygın olarak gerçekleşmesiyle tüm kredi kırılımlarında gözlendiği not edildi.
Gelecek devirde salgın kaynaklı belirsizliklerin ne tarafta şekilleneceğinin yanı sıra fonlama imkanı ile finansal şartların kredi büyümesi ve iktisadi faaliyet üzerindeki tesirinin, kesimin kredi riski görünümü açısından belirleyici olacağı bedellendirilen raporda, şunlara vurgu yapıldı:
“Kredilerin yakın izleme ve TGA olarak sınıflandırılmasına yönelik düzenlemenin gelişimi, yapılandırılan yahut ötelenen kredilerde geri ödeme vadelerinin yaklaşması ile kredi büyümesindeki yavaşlamaya bağlı olarak önümüzdeki devirde TGA oranında artış gözlenebileceği öngörülmektedir. Bununla birlikte, iktisattaki toparlanmanın katkısıyla TGA artışının makul seviyelerde kalması beklenmektedir. Kredilerde gözlenen süratli artış mevduat büyümesiyle desteklenmiş ve dalın kredi-mevduat oranı (K/M) yatay seyrini koruyarak 2020 yılı ekim ayı prestijiyle yüzde 99 düzeyinde gerçekleşmiştir.
UZUN VADELİ FONLAMA KAYNAKLARI FONLAMA ŞARTLARINI DESTEKLEDİ
Kredi büyümesinin TL tarafta belirginleşmesi TL K/M oranındaki üst istikametli harekette tesirli olmuştur. Zayıf seyreden YP kredi talebi ile YP mevduat tercihinin güçlenmesi, YP K/M oranında bir ölçü gerilemeye yol açmıştır. 2020 yılı ekim ayı prestijiyle TL ve YP K/M oranları sırasıyla yüzde 149 ve yüzde 57 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bankacılık kesimi dış borç çevirme oranı, ödeme takviminin ağırlaştığı nisan ve mayıs aylarının akabinde mevcut rapor periyodunda de yüksek seyrini koruyarak 2020 yılı eylül ayı prestijiyle yüzde 103 olarak gerçekleşmiştir. Son periyotta sendikasyon kredilerine ek olarak memleketler arası kalkınma ve yatırım bankalarından elde edilen uzun vadeli fonlama kaynakları dalın fonlama şartlarını desteklemiştir.”
MAKROFİNANSAL GÖRÜNÜM ENDEKSİ ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE ARTTI
Mevcut rapor devrinde bankacılık kesimi karlılık göstergelerinin kısmen yatay seyrettiği belirtilen raporda, salgının finansal piyasalar üzerindeki tesirleri sonucu karlılıkta kısa müddetli dalgalanmalar gözlendiği hatırlatıldı.
Raporda, son periyotta faiz oranlarında gerçekleşen artışın vade yapısına bağlı olarak ortalama mevduat fiyatlamasına daha süratli yansımasının, yavaşlayan kredi büyümesi ortamında karlılık üzerinde düşürücü tesiri olabileceği değerlendirildi.
Bankalarca temkinli bir yaklaşımla ayrılmış olan karşılıkların karlılık üzerinde TGA artışı kaynaklı baskıyı sınırlayabileceği, bankacılık sistemi aracılık maliyetlerinin azaltılmasına yönelik düzenlemelerin ise bankacılık sistemi karlılığını destekleyebileceği vurgulanan raporda, “Sektörün sermaye yapısı güçlü bir görünüm sergilemektedir. 2020 yılı mart-mayıs periyodunda sermaye yeterlilik rasyosunda (SYR) bariz artış gözlendi. Bu gelişmede, SYR hesaplamasına ait düzenlemeler ve kamu bankalarına sağlanan sermaye dayanağı tesirli oldu. Kredi piyasasındaki ivmelenmeyle dal SYR’sinde bir ölçü düşüş gözlenmekle birlikte, son devirde kredilerde görülen yavaşlama sonucunda SYR yataylaştı.” sözleri yer aldı.
GLOBAL FİNANSAL ŞARTLARI DAHA DESTEKLEYİCİ BİR POZİSYONDA
Bu periyotta global finansal şartların yılın birinci yarısına kıyasla daha destekleyici bir pozisyonda olduğuna işaret edilen raporda, “Yurt içi makroekonomik ortam iktisadi faaliyette kaydedilen toparlanmayla bir ölçü iyileşse de bunun enflasyon ve cari istikrar görünümüne yansımaları nedeniyle makrofinansal riskler değerini korumuştur. Önümüzdeki periyotta, fiyat istikrarı odaklı sıkı para siyaseti duruşu ve ilgili paydaşlarla uyum içerisinde uygulamaya konulacak öbür siyasetler makrofinansal istikrara yönelik riskleri sınırlayabilecektir.” değerlendirmesi yapıldı.
Ensonhaber
