Türkiye’de bayanlar hem kamusal hem de özel alanlarında birçok hak ihlaline maruz kalmaktadır. Mukaveleler aktif bir formda uygulanmamaktadır ve bayan cinayetlerinin önüne geçilememektedir. Bu değerli mevzuyu ve bayanın insan hakları sorununu BAHT Lideri Nuray Karaoğlu, Cumhuriyet.com.tr’den Sinem Nazlı Demir’e anlattı.
Neden bayan haklarını önemsemeliyiz?
‘Tersten gidelim. Erkek haklarından hiç bahsediyor muyuz? Hayır. Ezen ve ezilen bağlantısından kaynaklanan bir durum kelam konusu. Hasebiyle bayanın insan hakları, ”Biz de varız!’ feryatlarının duyulmasıdır.’
Bayanlar gittikçe daha çok hak ihlaline mi uğruyor? Neden bu türlü bir durum kelam konusu?
‘Kadına yönelik şiddette medyanın elbet çok büyük bir tesiri var lakin yalnızca bununla sınırlandırırsak hakikaten bayanların içinde bulunduğu durumu göz gerisi etmiş oluruz. Bilhassa son 15 yıldır Türkiye’de bayan haklarından önemli bir geriye gidiş kelam konusu. Bayanlar uzun yıllardan beri uğraşlarını verdiler ve bu gayretlerinin sonunda seçme, seçilme, eğitim, mülkiyet, çalışma üzere birçok haklarını elde ettiler. Lakin artık, ilgili yasalar olmasına karşın kollayıcı siyasetlerin uygulanmadığından ötürü, bayanların kendi özel alanlarında kalmak zorunda olacağı günler kapımızda. Biz bayanlar olarak asla haklarımızdan vazgeçmeyeceğiz. Bu çok demokratik bir talep.’
‘BİZ BAYANLAR OLARAK ASLA HAKLARIMIZDAN VAZGEÇMEYECEĞİZ’
Bayan haklarını savunanlara neden ‘erkek düşmanı’ etiketi yapıştırılıyor?
‘Biz BAHT olarak uzun yıllardır eğitimler düzenliyoruz. Eğitimlerimizde kullandığımız bir görüntü var. Sokakta çekilmiş bir röportaj var ve ‘feminizm nedir?’ sorusu soruluyor. ‘Erkek düşmanlığı’, ‘kendine bakmayan yaşlı bayanların savunduğu hak’, ‘evinde kedilerle yaşayan garip bayanların savunduğu haklar’ üzere karşılıklar vardı o röportajda. Bu verilen yanıtlar, aslında feminizmin toplumdaki yansımasının nasıl olduğunu gösteriyor. Evet feminizm bir ivme kazandı fakat dünyada 19. yüzyıldan beri gelişme göstermiştir. Türkiye’de farklı dalgalarda feminizm mevcut. Elbet, feminizmin ortaya çıktığı her ülkede aralıklı ve hatta küçümseyici bakışlar kelam konusu olmuştur. Feminizmin çok makus olarak algılanmasının en kıymetli nedenlerinden bir tanesi de, hükümetlerin hakim politikalarıdır. Nasıl yaygınlaştırmak isterseniz o denli algı oluşturursunuz.’
Bayan haklarının politik düzlemde de bir yansıması var mı?
‘Politika denince aklıma çabucak karar alıcıların içinde bulunduğu ortam geliyor. Demokratik ülkelerde güçler ayrılığı kelam konusu ve insan haklarına yarışır formda siyasetler üretilmekte. Lakin gelinen noktada, hem bayana şiddetin hem bayan cinayetlerinin hem de çocuğa yönelik cinsel istismarın bu kadar çok gündemde olması ve bu durumları kendimizden azade görmemize de dikkat çekmek gerekiyor aslında. Münasebetiyle, bayana yönelik şiddetin politik olması, mahremiyet alanında gösterilmeye çalışılan olayların aslında hiç de mahremlikle ilgisinin olmadığı, büsbütün bayanın haklarına karşı yaratılmış olan baskıcı siyasetlerin bir iz düşümüdür. Bu nedenle bayana şiddet, elbet ki politiktir.’
‘BU HAKLAR, İNSAN OLMANIN EN TEMEL KOŞULLARI’
Bir çocuk, insan haklarını öğrenerek büyürse bu toplumdaki kabahat oranları azalmaz mı? Eğitimde bu mevzulara eğilmemiz gerekmiyor mu?
‘Ben de kendi eğitimim mühletince toplumsal cinsiyet eşitliğinin ne olduğunun eğitimini görmedim ve sonradan kendim öğrendim. Kuşaklar aslında bu türlü geçti. Toplumsal cinsiyete hassas siyasetlerin ne olduğunu çok sonradan öğrendik. Hatta hala daha bilmeyen bir çok insan var. Algıda seçicilik yaratmak ve siyasetlerini bu düzlem üzerine oturtan hakim güce karşı bayanların bu alandaki duyarlılıklarının artması gerekiyor. Antidemokratik yaklaşım, neyi önceliyorsa, o formda hayatı domine etmeye çalışıyor. Haklarımızı istiyoruz diyen de bir kesim var zira bu haklar, insan olmanın en temel şartları. Bir vakitler Türkiye’de üniversitelerde, yerellerde toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili ünitelerin kurulduğunu ve bunun adeta mahallî eşitlik hareket planıyla teşvik edildiği bir devirden geçtik. Ancak aniden türbülansa girdik ve İstanbul Mukavelesi’nin kaldırıldığı ve hususların çarpıtıldığı bir halisünasyonu ortaya koydular. Biz bayanlar ve insan haklarına saygılı erkekler, ittifaklar kurarak bize dayatılmaya çalışılan fikre karşı topyekün direnmek zorundayız. Buna hassas olan bütün cinslerin birbirine takviye vermesi, çocuklara daha iyi bir gelecek kurmamız manasına gelecektir.’
Bayan hakları gayretinde erkekler hangi pozisyonda olmalılar?
‘İkinci dalga feminizmin ayrıştırıcı bir siyasete sahip olduğunu ve erkekleri politik çizginin dışına gönderdiğini düşünüyorum. Hegemonik olmayan ve hakim sistemi içselleştirmeyen erkeklerle politik bir yoldaşlık olabilir diye düşünüyorum. Fakat erkeklerin yüzyıllardır gelen ve patriyarkadan kaynaklı taşıdıkları mirası içselleştirerek davranıyorlarsa, onu dönüştürene kadar o erkekler kortejin ve telaffuzların dışına bırakılmalıdır. Lakin bizimle birlikte ittifak kurmak isteyen erkeklerin dışlanmasını hakikat bulmuyorum. Zira dünyayı daima birlikte geliştireceğiz. Toplumun yarısı bayanlardan oluşuyor lakin öteki yarısı da erkeklerden oluşuyor. Bu benim şahsi fikrim.’
‘SİSTEMDE KÜLLİYEN BİR SORUN VAR’
Birçok davada yapılan indirimlere tanıklık ediyoruz. Belli hususlarda suçlamalar yapılıyor lakin birçok kişi cezaların caydırıcı olmadığını savunuyor. Bu sorun nelerden kaynaklanıyor?
‘Sistemde külliyen bir sorun var. Bu sorunun ana kaynağı erkek hâkim bakış açısının çok fazla yerleşmesidir. Karar alıcıların kendi hemcinslerini eşitsiz bir biçimde muhafazaya yönelik almış olduğu kararlar toplumun vicdanını rahatsız etmektedir. Bu bu türlü yürümez. Bu yüzyılda alınmaması gereken kararlar bunlar. Zira kararlar cinsiyete nazaran değişmez. Bir bayanın bir erkeğe şiddet uyguladığında bayana indirimle ilgili hiçbir şey yapılmayıp en üst noktadan ceza verilen bir ülkede; birebir davranışı erkek yapmışsa büyük bir oranda indirim almaktadırlar. Bayana şiddeti uygulayan erkekler ‘seni öldürürüm, 3 yıl yatar çıkarım’ diyorlar. Bayanlara şiddet uygulayan erkekler bunu olağanlaştırarak uyguluyorlar ve bunu kendilerinde hak görüyorlar. Siz adaleti temsil ederken o erkeğe anlayış gösterirseniz toplumda bu şiddeti meştrulaştırmaya neden olursunuz. Yaptırımlar ve kanunlar toplumsal hayatı düzenlerler lakin tek başına kâfi değildirler. Bunun, çağdaş insan haklarına hitap edebilmesi için, kırılgan kümelerin hayatlarını sürdürebilmesi için topyekün bir eğitim sisteminin değiştirilmesi gerekiyor. Kanunlarla bir yere kadar engelliyorsunuz lakin uygulamayan bir erkek zihniyetiyle karşı karşıya kalıyorsunuz. Hatta bunu savunan bayanlarla da karşı karşıya kalıyorsunuz. Mecliste bile görüyoruz. ‘Şiddeti hakeden bayanlar da var’, ‘Şiddet makul düzeydeyse buna nazaran değerlendirebilir’ cümlelerini duyuyoruz. Kime nazaran makul? Ne kadarı makul? Ellerinde bir metre mi var? Tecavüz edilmek mi makul? Bunu söyleyen bayanlar var ülkemizde. Bu nedenle bunun zihniyet değişimi problemi olduğuna dikkat çekmek gerekiyor.’
Bayan hakları ile ilgili okuyucularımıza iletmek istediğiniz bir teklif var mı?
‘Bu yüzyıllardan beri süregelen bir gayrettir. Bayanların, kendilerinin ittifak kurabilecekleri erkeklerle birlikte yeni dünya tertibini inşa etmek için yılmadan çaba etmesi lazım. Biz bayanların, yaşamak istediği dünya, erkeklerin bize biçtiği dünya değil. Biz geleceğimizi kendimiz elde edeceğiz. Erkeklerin sonlarını koyduğu bir dünyada değil, hak ettiğimiz hayatı eşit bir halde yaşadığımız dünyayı inşa edeceğiz.’
Cumhuriyet
