Endemik bitki cinsleri ortasında yer aldığı için tabiattan toplanması yasak olan, Tarım ve Orman Bakanlığından özel müsaadeyle Samsun’da ekimi yapılan salep orkidesi, kurutulup öğütüldükten sonra kilogramı bin liradan alıcı buluyor.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) ile Ekolojik Üreticiler Eğitim ve Yardımlaşma Derneğinin (EKOMDER) hazırladığı projeyle 2006 yılında vilayette üretimine başlanan salep orkidesi, çiftçinin yüzünü güldürüyor.
Nisan ve mayıs aylarında hasadına başlanan salep orkidesinden bu yıl 35 ton yumru elde edildi. Yaş olarak kilogramı 100 lira, kurutulmuş formda 750 lira, çekilmiş toz halinde ise bin liradan satılan salep orkidesi, karıyla üreticileri sevindirdi.
İçecek, dondurma, pastacılık ve kimya dallarında kullanılması hasebiyle talep gören salep orkidesinin üretim alanı ise her geçen yıl genişliyor.
Samsun’da bu yıl 70 çiftçi 50 dönüm toprakta salep orkidesi üretirken, Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğünün 50 bireye verdiği tohumluk dayanağıyla gelecek yıl 120 üreticinin 70 dönüm yerde üretim gerçekleştirmesi planlanıyor.
‘BİRE İKİ YAHUT TEĞE ÜÇ YUMRU VERMEYE ZORLUYORUZ’
OMÜ Bafra Meslek Yüksekokulu Bitkisel ve Hayvansal Üretim Kısım Lideri Doç. Dr. Ömer Çalışkan, coğrafik yapısı hasebiyle Samsun’da salep çeşitliliğinin çok fazla olduğunu söyledi.
Araştırmalar sonucunda 25 çeşit salep orkidesinin tabiatta resen büyüdüğünü belirlediklerini lisana getiren Çalışkan, bu yıl prestijiyle salep bitkisinin tabiattan sökülmesinin 73 bin lira cezası olduğunun altını çizdi.
Tespit edilen çeşitlerden 6’sını tarlaya aktardıklarını anlatan Çalışkan, şöyle devam etti:
“Normalde ektiğiniz bir yumru tekrar size bir yumru yapıyor fakat ‘sök-dik’ dediğimiz bir prosedür geliştirdik. Bu usulle bitkiyi erken hasat edip tekrar dikiyoruz. Yani ağacı budadığınızda farklı bir noktadan fışkıran uyuyan bir hücresi vardır. Salepte de kimi çeşitlerde birebir şey kelam konusu. Erken hasatla yumrusunu kaybedince bitki ikinci yumru yapmaya yöneldi. Alışılmış bu yalnızca 6 tıpta gerçekleşti. O yüzden salep yetiştiriciliğinde hasat devri çok kıymetli. Çiçeklenme başlangıcında bitkiyi topraktan söküyoruz. O periyoda kadar geliştirdiği yumruyu hasat edip tekrar dikiyoruz. Evladını kaybettiği için bitki tekrar yumru yapıyor. Böylelikle bitkiyi teğe iki yahut teğe üç yumru vermeye zorluyoruz. Böylelikle sürdürebilir bir salep tarımı oluştu.”
Çalışkan, salep ticaretinde bilhassa dondurma üretimi yapan firmaların epey fazla ölçüde alım yaptığını kaydetti.
‘TOHUMLUK DAYANAĞI VERMEYİ SÜRDÜRECEĞİZ’
EKOMDER Lideri Hakkı Karaman da hasatta elde edilen salep yumrularının çoğunluğunun üretimi artırmak için tohumluk olarak kullanıldığını belirtti.
Piyasanın muhtaçlığına karşılık veremediklerini vurgulayan Karaman, “Salebe bilhassa sıcak içim olarak kafeteryalardan talep var. Katkısız olarak ürettiğimiz için alan kafeteryalar çoğaldı. Esasen salep, dondurmanın olmazsa olmaz hususu. Dondurma üreticileri de kaliteli eserin peşine düştü. Talepleri karşılayamıyoruz. Türkiye’deki gereksinimin yüzde 2’sini yapıyoruz. Fazla üretim olmadığı için salep üretimini artırmaya uğraş ediyoruz” diye konuştu.
Karaman, salep yumrusunun kurutulması hakkında da bilgi vererek, “Hasattan itibaren 2 yahut 3 gün içinde yıkayıp haşladıktan sonra güneşli havada nemini alırız. Sonra seramızda rüzgar alan bir yerde güneş içinde birkaç ay kuruturuz” sözünü kullandı.
Üretici İsmail Mert ise 6 yıldır 3 dönüm alanda salep orkidesi üretimi yaptığını lisana getirerek, “Mevsimsel koşullara bağlı olarak tarladan 2 ton civarında eser alıyoruz. Yumruların kurutulması ile elde edilen salep, 10’da teğe kadar düşebiliyor. 1 tondan 100 kilogram kurutulmuş salep çıkıyor. Bu sene kuru salebi 750 liraya toptan satıyoruz. Toz halinde ise bin lira civarında satışı yapılmakta” halinde konuştu.
Cumhuriyet