Türkiye Kurumsal İdare Derneği (TKYD) İdare Konseyi Lideri Dr. Tamer Latife, yatırımcı dostu bir ortamın sağlanması, tüzel altyapıların ve teşvik sistemlerinin kesinlikle düzenlemesi gerektiğini anlatarak “Bunlar eksik olduğundan maalesef yatırım manasında pek çok kurumun radarında değiliz” dedi.
Üyelerinin şu anki en büyük kaygılarının pandemide dördüncü dalga riski olduğuna işaret eden Dr. Tamer Latife ile kurumsal idarenin kıymeti, atamalardaki liyakat ve iktisattaki temel sıkıntıları konuştuk.
– Kurumsal idare; adillik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk üzerine heyeti. Türkiye’de şirketler bunları ne kadar içselleştirebiliyor?
Kurumsal idare isminin konulması 1990’lı yıllarda, bilhassa Batı piyasalarında krizlerin ve yolsuzlukların ön plana çıkmasıyla gerçekleşti. OECD 1999, Sermaye Piyasası Heyeti ise 2003 yılında Kurumsal İdare İlkeleri’ni yayımladı. Türkiye’de kurumsal idarenin; karar alma düzeneklerinde, idare konseyi toplantılarında ve kurumların tüm kademelerinde sağlıklı bir biçimde uygulanmasını kapsayan kısmında şimdi kat etmemiz gereken uzun bir yol var.
– TKYD olarak pandeminin şirketlere tesirini ölçtünüz mü? Üyelerinizden ne tıp şikâyetler alıyorsunuz?
Türkiye’nin önde gelen şirketlerinin ortalarında bulunduğu 60 kurumsal, 600’ü aşkın ferdî üyemizle kurumsal idare alanında çıtayı her geçen gün üst taşıyoruz. Geçen yıl kurumsal şirketlerin salgın ve sonrasındaki periyoda hazır olup olmadıklarını ölçmek üzere bir araştırma yapmıştık. Araştırmamıza katılan şirketlerin yüzde 60’ı bu periyoda özel misyon gücü kurduğunu, yüzde 74’ü senaryo çalışmaları yaptığını söylemişti. Her 100 şirketten 82’si finansal maksatlarında revizyona gittiğini de belirtmişti. Yaptığımız görüşmeler ve müşahedelerimiz sonucunda üyelerimizin şu anki en büyük kaygılarının pandemide dördüncü dalga riskinin ve pandemi sonrası sürecin şimdi tam olarak şekillenmemesi olduğunu söyleyebiliriz.
– Şirketin ölçeği, aile şirketi olup olmaması, borsaya kote olması vb. kurumsal idare uygulamalarını etkiliyor mu?
Türkiye’deki şirketlerin neredeyse tamamı aile şirketi. Şayet şirket, aile üzere yönetiliyorsa kısa vadede muvaffakiyet yakalanabilir lakin orta ve uzun vadede önemli riskler kelam konusu olur. Üçüncü jenerasyona geçen şirketlerin oranının yüzde 13, dördüncü jenerasyona geçenlerin ise yüzde 2 seviyesinde kalması da bunu gösteriyor. Günümüzde şirketlerin önünde çevresel faktörlerden siber güvenliğe uzanan çok sayıda tehdit varken farklı refleksler geliştirebiliyor olmak büyük ehemmiyet kazanıyor. Günümüzde hiçbir şirketin, ‘kurumsal idareye gereksinimim yok’ deme lüksü bulunmuyor. Sağlıklı yapıyı kurmanın anahtarı kurumsal idare.
YATIRIMCI DOSTU ORTAM SAĞLANMALI
– Türkiye’ye gereğince yabancı yatırım çekebiliyor muyuz? İş dünyasını bu bahiste nasıl değerlendiriyorsunuz, teklifleriniz neler?
Maalesef yatırım çekme konusunda potansiyelimizin gerisindeyiz. Yatırımcı dostu bir ortamın sağlanmasına, kurumsal idarenin hem devlet hem de şirket idarelerinde faal bir biçimde uygulanması için koordineli bir planlamaya gereksinimimiz var. Tüzel altyapıları, şirketler üzerindeki düzenlemeleri ve teşvik sistemlerini de kesinlikle düzenlemeliyiz. Bu düzenlemeler şu anda eksik olduğundan maalesef yatırım manasında pek çok kurumun radarında değiliz.
Şirketler kesinlikle altyapıya, insan kaynağına, dijitalleşmeye yatırım yapmalılar.
LİYAKAT ÖN PLANDA OLMALI
– Türkiye’de asırlık şirketlerin sayısı çok az. Nerede kusur yapıyoruz?
En temel ıstıraplardan biri, şirket kurucusunun ben merkezli idare anlayışının kırılamıyor olması. İkinci öge, nasıl herkes sanatçı, atlet olamazsa tüccar da olamaz. Hasebiyle işe duygusal bakmamak, liyakati ön plana çıkarmak lazım. Sadece yaşından ötürü işi en büyük kardeşe emanet etmek hakikat değil. Şirketlerin kendini hakikat anlatması, strateji oluşturması ve bir öykü yaratması gerekir. Bunu yapmayan şirketler bir noktada cam tavana takılıyor.
– Türkiye’deki şirketlerin idare konseyi yapısını genel olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ülkemizdeki şirketlerin sermaye yapısını gelişmiş piyasalardaki şirketlerinki ile karşılaştırdığımızda mülkiyet ağırlaşması olduğunu görüyoruz. Bizim şirketlerimizde, aileler payların yüzde 50’den fazlasını denetim ediyor. Bu da bizi işveren kavramına ve işverenler tarafından belirlenen idare heyeti yapılarına götürüyor. Üyeler belirlenirken şirketi zorlayacak, sistemleri sorgulayacak profiller pek tercih edilmiyor. Ülkemizdeki kurumlarda yer alan bağımsız idare konseyi üyesi sayısı, kurumsal idare alanında başarılı kabul edilen bölümlerde dahi şimdi kâfi düzeyde değil. Türk bankalarının idare konseylerindeki bağımsız üyelerin oranı yüzde 29 iken Avrupa bankalarında bu oran yüzde 76. Bu mevzuda önümüzde uzun bir yol var.
BELGİSİZ BİR ORTAMA GİRDİK
– Covid-19 ile artık salgınlar, afetler, global ısınmayı daha sık konuşuyoruz. Bu türlü bir ortamda, şirketler geleceğe nasıl hazırlanmalı?
2008 kriziyle birlikte 2. Dünya Savaşı’ndan bugüne dizayn edilmiş ekonomik sistemde önemli bir çatlama yaşandı. Dünya genelinde ekonomik güçler ortasında istikrar oluşturma, kendini bulma eforları sürerken Covid-19 geldi. Buna ek olarak süratle gelişen dijitalleşme ve sürdürülebilirliğin ön plana çıkmasıyla birlikte bilinmeyen bir ortamın içine girdik. Şu anda ülkelerin, kurumların, şirketlerin, bu yapının içerisinde nerede ve nasıl rol alacaklarına dair bir tanımlama sürecindeyiz. Artık şirketler bazında da ülkeler bazında da yeni vizyonlara muhtaçlığımız var. Aksi takdirde içinden geçtiğimiz periyodun doğrularının bizim sıkıntılarımızı çözmeye yetmeyeceği çok açık. Şirketler son derece akılcı olmak, hem kısa vadeli hem de orta ve uzun vadeli perspektifi yönetebilme kabiliyetini geliştirmek, riski hayatlarının merkezine koymak durumundalar.
– Şu anda Türkiye iktisadının temel kırılganlıkları nelerdir?
Bugün Türkiye’de iş ortamının en temel problemleri yüksek işsizlik, düşen büyüme ve çok enflasyonist ortamdır. Bu üçlü temelinde ekonomiyi ayakta tutan üç temel ögede da eza olduğunu bize net bir formda gösteriyor. Karşı karşıya olduğumuz orta vadeli temel sorun ise ekonomik büyüme modelimizin artık gereksinimimize karşılık vermekten uzak olmasıdır. Bu gerçeklik karşısında yapmamız gereken, sürdürülebilir büyüme odaklı yeni bir ekonomik ve siyasal vizyon ortaya koymaktır.
Yeni ekonomik vizyonumuz kesinlikle büyüme alanlarının önceliklendirilmesine dayanmalı. Gücümüzü ve kaynaklarımızı katma bedelli alanlara odaklamamız muvaffakiyet için kritik. Bilhassa milletlerarası yatırımcı perspektifinde inanç faktörünün temelini oluşturan hukuk devleti kavramının kuvvetlendirilmesi de bu sürece çok büyük katkı sağlar. Kurumsal idare yaklaşımını çok önemsiyoruz.
– Pandemiyle birlikte küçük yatırımcılar bir anda borsaya yöneldi. Bu durum piyasaları ve öteki yatırımcıları nasıl etkiledi?
Sağlıklı bir büyümenin taraftarıyız. Halka açılacak şirketlerin kurumsal idare alanındaki yetkinliklerine dair gereğince çalışma olmadığı kanaatindeyiz. Küçük yatırımcının bu mevzuda daha şuurlu hale getirilmesi, şirketlerin finansal sonuçlar kadar o finansal sonuçları nasıl elde ettiklerinin yani idare kalitelerinin de net bir halde ortaya konulması lazım.
ATAMALARDA ŞEFFAFLIK KAİDE
– Son 2 yılda, iktisat kurumlarında ve iktisat idaresinde vazife değişiklikleri oldu, bu kadar sık vazife değişiklikleri ekonomiyi nasıl etkiliyor?
Vazife değişikliğinin sıklığı yanlış olduğu manasına gelmez lakin soru işaretleri doğurur. Bu soru işaretlerinin olmaması için bu değişikliklerin neden yapıldığının net ve şeffaf bir biçimde her seferinde kamuoyuna izah edilmesi gerekiyor. Bilhassa ekonomik manada dışarıyla bağlı bir ülke olarak bağlantısı yanlışsız yapmadığımız takdirde, diğerleri bizim ismimize bu bağlantısı yapar.
Cumhuriyet
