DÜZGÜN Parti Kalkınma Siyasetleri Lideri Prof. Dr. Ümit Özlale, bu ayın sonunda problemli kredilerin ihtiyatlı bir yaklaşımla bile 650 milyar TL’ye ulaşacağını vurgulayarak “Sorunlu krediler nedeniyle bankaların ayırmaları gereken ziyan karşılığı da artacak. Bu da banka kârlarını azaltacak ve kredi verme alanlarını daraltacak” sözünü kullandı.
“Kur ve faizin tıpkı anda düşmeyeceğini garanti edebilirim” diyen Prof. Dr. Ümit Özlale ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
– Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faiz indirimiyle ilgili son açıklamasından sonra dolar 8.80 TL’yi görmüştü. Mümkün bir faiz indirimi sonrası piyasada neler bekliyorsunuz?
Birinci evvel Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan (TCMB) bir faiz indirimi beklemediğimi söz edeyim. Sonra da TCMB’nin siyaset faizlerini indirmesinin iş dünyası için daha değerli olan orta ve uzun vadeli faizler üzerinde olumsuz tesir yapacağını da ek edeyim. Bu açıdan gerçekleşme ihtimalini düşük gördüğüm faiz indirimi hem faizleri artırır hem de Türk Lirası’na bedel kaybettirir.
Bugün Türkiye, gelişmekte olan ülkeler ortasında en yüksek faiz oranlarından birine sahipse bunun nedeni yüksek enflasyonun yanı sıra ülke iktisadının taşıdığı yapısal risklerdir. Bu risklerin başında da Cumhurbaşkanı’nın ciddiyetten uzak keyfi tavrı ve olağan ki de bu idare sistemi geliyor. Cumhurbaşkanı’nın iktisatla ilgili konuştuğu televizyon programları sonrasında TL’nin bedel kaybına baktık. Son üç senede Cumhurbaşkanı’nın iktisatla ilgili her televizyon programından sonra Türk Lirası, dolar karşısında ortalama 25 kuruş paha kaybetmiş. Çok kolay bir hesapla şahsının her konuşması Türkiye’nin dış borcunu yaklaşık 112 milyar TL artırmış. Bir öbür deyişle Cumhurbaşkanı’nın iktisat programlarının dış borç maliyeti kişi başı 1350 TL.
TÜİK PRESTİJİNİ KAYBETTİ
– TÜİK mayıs ayı enflasyon bilgilerinde kurum içi bir çalışmanın sehven yayımlandığını, aylık yüzde 0.89 yerine yüzde 1.44 artış yansıtıldığını duyurmuştu. Resmi datalar halkın gerçeklerini yansıtıyor mu?
Merkez bankaları enflasyon beklentilerini iyi yönettikleri sürece başarılı olurlar. Vatandaş ve iş dünyası uzunca bir müddettir enflasyonla ilgili beklentilerini oluştururken TÜİK’in açıklamaları ve istatistiklerini dikkate almıyorlar.
TÜİK’in sehven yaptığı bu kusur, açıklanan haliyle bile çok yüksek olan enflasyon kadar tehlikeli. Türkiye’nin en kıymetli sorunlarından biri, devlet kurumlarının prestijini kaybetmesi. İktisatta istikrarı sağlamak için birinci yapmamız gereken bu kurumsal erozyonu önleyip herkesin yine devlete inanç duymasını sağlamak olmalıdır.
BORÇ YÜKÜ YURTTAŞA KALACAK
– Bankacılık kesiminin yakın izlemedeki kredi meblağı ve batık kredi ölçüsü artıyor. Batık krediler açısından ne çeşit riskler görüyorsunuz?
Problemli kredilerin toplam krediler içindeki oranının bu derece yükseldiği bir periyotta bankaların ayırmaları gereken ziyan karşılığı da artacak. Yeniden ihtiyatlı bir yaklaşımla, haziran ayında bankaların mevcut durumdan yaklaşık 30 milyar TL daha karşılık ayırmalarını bekliyoruz. Bu da banka kârlılıklarını kıymetli ölçüde azaltacak ve kredi verme alanlarını daraltacak bir gelişme.
– Bu durumda bankaları elinde tutanlar ya da kamu, sermaye artırarak kredi genişlemesi için alan sağlar mı?
Bunu mevcut durumda özel bankalardan beklemek çok iyimserlik olur. Kamu bankaları tarafını ise bilemiyoruz, çünkü geçen sene üç kamu bankasına toplam 21 milyar TL’lik bir sermaye enjeksiyonu yapılmıştı. Mevcut durumda ekonomik büyümeyi bankacılık kesiminin kredi genişlemesiyle sağlamaya çalışmak neredeyse imkânsız üzere.
– Vergi mükelleflerini yani yurttaşı ne bekliyor?
Şayet bankaların borçları kamunun borcuna çevrilirse olan tekrar sadık vergi mükellefine olacak.
HOŞNUTSUZLUK DORUĞA ÇIKTI
– Türkiye iktisadı bu noktaya nasıl geldi?
UYGUN Parti Kalkınma Siyasetleri Başkanlığı olarak hayat pahalılığı ve işsizliğin neden olduğu bir hoşnutsuzluk endeksi geliştirip Türkiye’nin vakit içindeki seyrine baktık. AKP periyodunu de Cumhurbaşkanı’ndan referans alarak çıraklık, kalfalık, ustalık ve büyük ustalık devri olarak dörde böldük. Türkiye’de iktisattan hoşnutsuzluğun en yüksek olduğu periyot, şahsının büyük usta damadının da çırak olduğu devir. Türkiye’yi öbür gelişmekte olan ülkelerle kıyasladığımızda ülkemizin son 10 sene içinde hoşnutsuzluğun en fazla arttığı ülke olduğunu görüyoruz.
AKP, kredi genişlemesine dayalı bir büyüme modeli uyguladı. Odağında inşaat kesimi ve artan borçluluk, uzağında ise verimlilik ve istihdam olan bu modelin sonuçları da şaşırtmadı. Kur ve enflasyon ortasındaki ilişkiyi kıracak bir üretim yapısı oluşturulamadı, ekonomik büyüme ve istihdam ortasındaki bağ iyice zayıfladı. Bütün dünya sürdürülebilir, kapsayıcı bir büyüme modeline nasıl geçebiliriz diye düşünürken biz yoksulluğu, fırsat eşitsizliğini, toplumsal çürümeyi ve etraf katliamlarını konuşur olduk.
PANDEMİ BİTENE KADAR KÇÖ UZATILMALI
– Kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) bu ay bitiyor, işsizlik vahim boyutlara geldi. Bunun sonu nereye varır?
An prestijiyle yaklaşık 1.2 milyon kişi kısa çalışma ödeneği alıyor. İşsizlik fonundan bu çalışanlara ödenen para ise ortalama 1562 TL. Olan, bu çalışanımızın iktisattan, üretimden elinin ayağının kesilmesi olacak. Bugün 1 milyon kişi kısa çalışma ödeneği kaldırıldığı için işsiz kalırsa bunun yol açacağı ulusal gelir kaybı 30 milyar TL’den az olmayacaktır. Kısa çalışma ödeneği, pandeminin olumsuz tesirleri tam olarak geçene kadar uzatılmalı.
Dünya Bankası, Türkiye’de son iki yılda mutlak fakir sayısının 3.2 milyon kişi artarak 10.1 milyon şahsa yükseldiğini söylüyor. Sokaktan geçen her 100 şahıstan 13’ü mutlak yoksulluk içinde. Bu olumsuz tablo sadece pandemi ile açıklanacak bir durum değil.
– Türkiye’nin bir kurtuluş reçetesi yok mu? Acil olarak atılması gereken adımlar nelerdir?
Kurtuluş reçetesinde birinci sıraya kuvvetler ayrılığını ve hukukun üstünlüğünü tekrar tesis edecek bir idare sistemini ve anlayışını koymamız gerek. Türkiye’nin dünyada değişen istikrarları iyi okuyarak kapsayıcı ve kalkınmayı merkeze koyan bir iktisat modelini uygulaması gerekiyor.
Eğitim kurumlarını ve şirketleri yeni periyodun gereksinimlerine nazaran dönüştürmemiz, verimliliği sağlamamız gerekiyor. Fırsat eşitsizliğiyle ve yoksullukla uğraş etmek için toplumsal devlet anlayışına nazaran hareket etmemiz, toplumsal yardımları bu anlayışla yine düzenlememiz gerekiyor. Bu toplumu vasatlık çukurundan çıkarmamız lazım.
KUR VE FAİZ BİREBİR ANDA DÜŞMEZ
– Yıl sonu, büyüme, işsizlik, enflasyon, faiz ve kur öngörüleriniz nelerdir?
Kur ve faizin birebir anda düşmeyeceğini garanti edebilirim.
Enflasyonun, TÜİK’in açıkladığı haliyle bile yüzde 20 düzeylerine gelebileceğini düşünüyorum. Bu artıştaki en değerli sebeplerden biri de besin enflasyonu. Enflasyon tablosu iktisatta gelir kümeleri ortasındaki uçurumu daha da artıracak.
Büyüme oranı pandemi sonrasındaki devirde baz tesiriyle yüksek gelecektir. Esasen bir müddettir büyüme ve istihdam ortasındaki bağın koptuğunu gözlüyorduk. TÜİK’in özensizliği istihdam datalarında de kendini gösteriyor. Bu yüzden istihdam ya da işsizlik ile ilgili bir öngörüde bulunmak çok sıkıntı.
Cumhuriyet
