Şeyh Cerrah: İsrail ile Filistinliler arasındaki gerilimin ortasında bir mahalle

Samira Dajani ve Adel Budeiri’nin bahçesi bir vaha üzere. Begonviller, lavantalar ve meyve ağaçlarıyla dolu bu huzurlu bahçe, birebir vakitte bir çatışmayı tetikleyen uyuşmazlığın da merkezinde yer alıyor.

Filistinli çiftin tek katlı bu taş meskeni Doğu Kudüs’teki Pir Cerrah mahallesinde ve Yahudi yerleşimcilere yer açmak için tahliye edilmek istenen 14 meskenden biri. Burada toplam 300 Filistinli mahalle sakini var. Bu aile, konutu boşaltması için alınan mahkeme kararını İsrail’in en üst mahkemesine taşıdı.

İsrail ile Gazze Şeridi’ndeki Hamas ortasındaki son tansiyondan çabucak evvel Kudüs’te şiddet patlak verdiğinde süreç durdurulmuştu. Lakin tehlike ortadan kalkmadı.

Samira solmuş çiçekleri temizlerken, Adel de bana, 1950’ler ve 60’lardan kalma siyah beyaz fotoğraflar gösteriyor.

Adel, “Çok zor” diyor. “Bu konutta yaşadığımız keyifli devrin sona ereceğini, ikinci defa mülteci olacağımızı düşünüyoruz.”

Her ikisinin ailesi 1948’de İsrail’in kuruluşu sırasındaki savaşta Batı Kudüs’ten sürülmüş. Ailelerin konutları yalnızca birkaç kilometre uzaklıkta, lakin İsrail maddeleri, ailelerin bunlara tekrar sahip olmasını engelliyor.

1950’lerde Birleşmiş Milletler, yerlerinden edilmiş Filistinliler için Pir Cerrah’ta konut inşa etmek maksadıyla bir Ürdün projesini finanse etmişti. Lakin arazinin bir kısmı İsrail devletinin kurulmasından evvel iki Yahudi derneğine aitti.

İsrail, 1967’deki Altı Gün Savaşı’nda Doğu Kudüs’ü Ürdün’den aldıktan sonra, bu iki dernek, araziyi geri almak için yasal süreç başlatmış.

Antik çağlara ilişkin Yahudi din adamı Şimon Hatzadik’in (Adil Simon) mezarına yakın olan bu tartışmalı araziyi yerleşimci kümeler sahipleniyor ve Filistinlilerin aslında sonradan buraya yasa dışı bir halde yerleştiğini argüman ediyor.

Lakin bu dolambaçlı kıssayla ilgili her mevzuda, toprak ve mülkiyetle ilgili uyuşmazlık kelam konusu.

Dışarıda sessizlik hakim; Ramazan ayında patlak veren son gerginliğin izlerine pek rastlanmıyor.

Caddenin her iki ucunda polis bariyerleri var. Yahudi yerleşimciler özgürce dolaşıyor lakin Filistinliyseniz ve burada yaşamıyorsanız içeri giremezsiniz.

Duvarda, 1948 öncesi Filistin topraklarını gösteren bir harita var. Üzerinde bir slogan: “Sadık Pir Cerrah mahallesine güzel geldiniz.”

Karşı duvarda, tahliyeyle tehdit edilen 28 ailenin isimleri sıralanmış.

Onun karşısında, yerleşimciler tarafından 10 yıldan fazla bir müddet evvel ele geçirilen bir mesken, İsrail bayrakları, ışıltılı bir Davut Yıldızı ve birçok güvenlik kamerasıyla donanmış.

İsrailli yetkililer, Pir Cerrah sorununun “bir emlak anlaşmazlığından” öbür bir şey olmadığını ve kanunların yerleşimcileri desteklediğini söylüyor.

2003’te, iki Yahudi derneği, mülkün haklarını, Yahudi yerleşimcilerin Kudüs’ün Filistin bölgelerine taşınmasını destekleyen ABD merkezli kuruluşlardan biri olan Nahalat Shimon Ltd’ye satmış.

Kudüs belediye lideri yardımcılarından biri olan Fleur Hassan-Nahoum, Yahudi derneklerinin mülkiyetini tanıyan ve Filistinlileri muhafaza altındaki kiracılar olarak tanımlayan tartışmalı bir mahkeme kararına atıfta bulunarak, “Bu aileler kira ödemediği için tahliye edilecek” diyor.

“Yani, bir provokasyon icat etmek için siyasi bir uyuşmazlığa dönüştürülmüş bir mülkiyet uyuşmazlığı kelam konusu.”

Musevilerden arınmış bir Avrupa’ya atfen Nazilerin ortaya attığı terimi kullanarak “Doğu Kudüs’ün neden Judenrein olması gerektiğini anlamıyorum” diyor.

Geçtiğimiz Ramazan ayı boyunca Pir Cerrah’ta huzursuzluk alevlendi.

Onlarca yıldır sürmekte olan uyuşmazlık, yine şiddete sürüklendi.

Yakındaki Mescid-i Aksa’da sıkıntılar daha fazlaydı. Görünüşe nazaran Kudüs yanıyordu.

Gazze Şeridi dışındaki Filistinliler ortasındaki pozisyonlarını güçlendirmek için bu durumu fırsat olarak gören Hamas, kente roket fırlatıyordu.

11 gün sonra ateşkes ilan edildiğinde, Kudüs’teki Filistinliler kutlama yaptı; kimileri bunu Hamas’ın zaferi olarak görüyordu.

30 yıldır Doğu Kudüs’teki Yahudi yerleşim faaliyetlerini takip eden İsrailli avukat Daniel Seidemann, “Tapınak Zirvesi ve Pir Cerrah’ın bu sarsıcı şiddeti tetiklemesi tesadüf değil” diyor.

“Orada yaşayan Filistinlileri yerlerinden etmek ve onların yerine yerleşimcileri getirmek için ortak bir efor var. Burada olan da bu.”

Hem Musevilerin hem de Arapların 1948’de yerlerinden edildiğini söylüyor, fakat benzerlik orada bitiyor.

“Bir kentiniz, bir savaşınız, iki halkınız var, ikisi de mülk kaybediyor.”

“Biri mülkünü geri alabilir, oburu alamaz. Pir Cerrah’ın asıl günahı budur.”

Seidemann, ikisi Pir Cerrah’ta ve ikisi güneyde Silvan’da olmak üzere dört Arap bölgesinin gaye alındığını ve bunların, 1967 savaşından bu yana İsrail’in Kudüs’teki Filistinlilerin geniş ölçekli olarak yerlerinden edilmesine yönelik birinci uğraşını temsil ettiğini söylüyor.